Qüdrət Həsənquliyev: "Əgər hökumət özü ölkə banklarında pul saxlamaqdan qorxursa, niyə hansısa vətəndaş gətirib öz pulunu ora qoysun ki?"

Baymedia Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasın sədri, millət vəkili Qüdrət Həsənquliyev Moderator.az-a müsahibəni təqdim edir

-Isa Qəmbər iddia edib ki, hakimiyyət Müsavatı ələ keçirmək istəyir. Doğrudanmı Müsavat hakimiyyət üçün o qədər önəm kəsb edir, özü də qurultaydan tamamilə zəif çıxmış və əldən düşmüş bir partiya?

-İsa Qəmbərin özü də fərqindədir ki, Müsavat Partiyası artıq bitib. Yəni İsa Qəmbərin o partiyanın başqanlığından getməsiylə Müsavat da ölkənin siyasi həyatından getmiş kimi qəbul olunmalıdır. Qaldı o iddialılara, mən vaxtilə də demişdim, bu gün bir-birilə savaşanların hər ikisi də bu iqtidarla sıx əməkdaşlıq şəraitində fəaliyyət göstərirlər və onların öz mövqelərindən geri çəkilməməsi də məhz bu iqtidarın arzusu idi. Ona görə də nə Arif Hacılı geri çəkilib təkrar seçkilərə gedə bilmədi, yəni ona bu addımı atmağa icazə vermədilər, nə də Qubad İbadoğluna seçkinin nəticələrini qəbul etməyə imkan vermədilər. Yəni mən elə hesab edirəm ki, İsa Qəmbəri istefa verməyə vadar edən ən ciddi motiv ətrafında baş verənlərdən yetərincə məlumatlı olmasıydı. Ona görə də sadəcə olaraq öz keçmiş siyasi tərcümeyi-halını bəlkə də qorumaq üçün başqanlıqdan getdi.

-Onda sualı bu cür qoyaq ki, hakimiyyət Müsavatı ələ keçirmək istəyir yox, İsa Qəmbər artıq hakimiyyətin Müsavatı ələ keçirdiyinə əmin olduqdan sonra istefadan başqa yol görməyib...

-Mən düşünürəm ki, əsas faktorlardan biri budur.

-Hələ neftin qiyməti 60 dollar ətrafında tərəddüd edəndə iqtisadçılar deyirdilər ki, may-iyun aylarında büdcəyə yenidən baxmaq zərurəti yaranacaq. Amma görünür belə getsə, elə fevralın 1-də parlamentin yaz sessiyasının ilk iclasındaca büdcəyə yenidən baxılmasıyla bağlı təkliflər səslənəcək.

-Yəqin ki, hökumət ilkin mərhələdə Neft Fondundan əlavə transfertlər cəlb edəcək ki, büdcə kəsiri aradan qaldırılsın. Birinci Avropa Oyunlarıyla bağlı bir sıra iri maliyyə tutumlu layihələr həyata keçirilir. Onların tikintisini də bəlli səbəblərdən dayandırmaq mümkün deyil. Amma təbii ki, bu oyunlara dəxli olmayan bir sıra layihələr mütləq dayandırılmalıdır. Hesab edirəm ki, hələ də gec deyil və zənnimcə Azərbaycan hakimiyyəti daha çox o sahələrin inkişafına diqqəti yönəltməlidir ki, həmin sahələri inkişaf etdirmək üçün potensial var. Məsələn, bir vaxtlar hökumət çox ciddi yanlışlıq etdi ki, Gürcüstanda gübrə zavodunun tikintisini həyata keçirdi. Halbuki hələ sovet dövründə nəzərdə tutulmuşdu ki, Naxçıvanda gübrə zavodu tikilsin. Yaxud Türkiyədə o nəhənglikdə kimya sənaye kompleksinə milyardlar qoyuldu. Ancaq həmin kompleks Səngəçal ətrafında qoyulmalıydı və biz dünyaya hazır məhsul satmalıydıq. Yəni deməyim odur ki, vaxtında müəyyən səhvlərə yol verilib. Hansı ki, bunları Azərbaycanda reallaşdırsaydılar hər şeydən öncə on minlərlə yeni iş yerləri açılacaqdı və büdcəyə qeyri-neft sektorundan yüz milyonlarla əlavə vəsaitlər daxil olacaqdı. Tutaq ki, biz gedib Makedoniyada hansısa bir köhnə hərbi hissəni alıb yüz milyonlarla vəsait qoymaqla bir turizm kompleksi yaradınca həmin vəsaiti Azərbaycanda bir istehsal müəssisəsi yaratmağa yönəltmək olardı. Tutaq ki, Azərbaycan isti iqlimli ölkədir və bizdə soyuduculara tələbat daha böyükdür. Ona görə də həmin pula bir nəhıng soyuducu zavodu ərsəyə gətirmək olardı. Yaxud lap bir velosiped zavodu da tikmək olardı. Əlbəttə, etiraf edək ki, xeyli yüngül sənaye müəssisəsi yaradılıb. Srağagün prezident Sumqayıtda daha bir tikiş fabrikinin açılışını etdi. Amma bunlar çox azdır. Ona görə də hesab edirəm ki, hakimiyyət vəziyyətdən çıxmaq üçün iki istiqamətdə addım atmalıdır. Birincisi, dərhal özəlləşdirməyə getməliyik. Dövlət çiynindəki bir çox lazımsız yükdən azad olmalıdır. Ehtiyac olarsa özəlləşdirməyə çıxarılan həmin müəssisələri alan sahibkarlara güzəştli şərtlərlə kreditlər verməlidir ki, onlar müasir tələblərə cavab verən texnologiyanı gətirib rəqabət qabiliyyətli məhsullar istehsal edə bilsinlər. Bundan əlavə respublikanın bir çox rayonlarında tikilmiş idman qurğuları, olimpiya kompleksləri, diaqnostik mərkəzlər təcili özəlləşdirilməlidir, çünki onların saxlanılması xərcləri həddindən artıq böyükdür. Bundan başqa dövlət mütləq idarəetmədə köklü islahatlar aparmalıdır. Məsələn, mən hesab edirəm ki, bu gün dövlət qulluğunda olan məmurların ən azı üçdə biri işdən çıxarılmalıdır. Ancaq təbii ki, onları taleyin ümidinə də buraxmaq olmaz. Onlara normal şərtlər altında kreditlər də verilməlidir ki, gedib öz bizneslərini qura bilsinlər, özəl sektorda özlərinə yer tapa bilsinlər. Bundan başqa paralel strukturlara ciddi əl gəzdirilməlidir. Məsələn, bələdiyyə və yerli icra hakimiyyəti orqanları. Məncə icra strukturlarının 80 faizi ixtisar olunmalıdır. Onların əksər işləriylə bələdiyyələr məşğul olmalıdır. Icra hakimiyyətləri yalnız yerlərdə mərkəzi hakimiyyətin təmsilçiləri kimi fəaliyyət göstərməlidirlər. Hətta bələdiyyələrə yerli hakimiyyət orqanı statusu verilməlidir. Özü də iqtidar nə qədər ki, güclüdür, yubanmadan bu islahatlara getməlidir. Ölkədəki sosial durum pisləşəcəyi şəraitdə və sosial narazılıqlar artacağı təqdirdə hakimiyyətin gedəcəyi islahatlar cəmiyyət üçün çox riskli olar. Çünki cəmiyyət bunu xoş niyyətdən doğan islahatlar kimi deyil, çarəsizlikdən atılmış addımlar kimi qəbul edəcək. Bunun ardınca hansı vasitə ilə olur olsun hakimiyyətə gəlmək istəyən radikal müxalifət bu situasiyadan yararlanmaq istəyəcək və cəmiyyət də daha dərin islhatlara gedilməsini tələb edəcək ki, bu da sonda ölkədə siyasi qarşıdurmalara və xaosa gətirib çıxara bilər. Ona görə də iqtidar nə qədər güclüdürsə bu islahatlara gedilməlidir. Məsələn, Taciksitan və Türkmənistandan başqa bütün keçmiş sovet respublikalarının hamısı ya parlamentli respublika modelinə keçib, ya da prezidentli-parlamentli respublika modelinə. Yəni hökuməti parlament seçkilərində qalib gəlmiş partiya formalaşdırır. Yəni deməyim odur ki, ölkədə siyasi və iqtisadi islahatlar aparmaq zəruridir və düşünürəm ki, iqtidar da bu vəziyyəti görür, islahatın qaçılmaz olduğunu hiss edir.

-O zaman siftəni elə parlament seçkilərində proporsional seçki sisteminin bərpasıyla etmək doğru olmazmı?

-Bunun üçün konstitusiya dəyişikliklərinə gedilməldir. Bunu da yalnız referendum yolu ilə etmək mümkündür. Əlbəttə, siyasi iradə olduğu halda referendum lap mayda da keçirilə bilər, apreldə də. Payızda da parlament seçkilərini artıq yeni konstitusiyaya uyğun olaraq keçirmək olar.

-Siz büdcəyə əlavə vəsaitlərin cəlbi üçün hakimiyyətin az qala baş sındırdığını dediniz. Niyə dağa-daşa düşürlər, maliyyə amnistiyası elan etsinlər, adı bəlli məmurların dövlət büdcəsinin bir neçə qatından artıq xaricdəki vəsaitlərinin heç olmasa bir qismini qaytarsınlar ölkəyə investisiya qoyuluşlarına...

-Azərbaycan reallığında heç xüsusi amnistiyaya da ehtiyac yoxdur. Əgər düşünülürsə kimlərinsə xaricdə böyük həcmdə vəsaitləri var, ölkə rəhbərliyi tərəfindən onlarla sadəcə olaraq müvafiq söhbətlər etməklə də həmin vəsaitlərin respublikaya gətirilməsini təmin etmək olar. O ki, qaldı maliyyə amnsitiyası tətbiq etməklə Azərbaycana külli miqdarda vəsaitin dönəcəyini sözün doğrusu mən o qədər də real hesab etmirəm.

-Bayaq bir məqama toxundunuz ki, vaxtilə vəsaitləri yalnış olaraq xaricdə yerləşdiriblər. Gəlin razılaşaq ki, onsuz da xaricdə mürgü vuran və demək olar ki, üstünə faiz gəlməyən 50 milyard vəsait var. Dərd vəsait qıtlığı deyil ki, onu ölkəyə gətirib səmərəli xərcləmək və korrupsiya yemi olmaqdan qorumaqdır.

-Təbii, məndə o fikirdəyəm ki, hər bir halda dövlətin müəyyən həcmdə valyuta ehtiyatı olmalıdır ki, dar gün üçün saxlasın. Amma mən dəfələrlə parlamentin iclasında söyləmişdim ki, müəyyən miqdarda vəsaitlər saxlanılmaq şərtilə dövlətin Neft Fondunda toplanan pulların xərclənməsinin tərəfdarıyam. Ona görə ki, dolların özü də inflyasiyaya gedir və bu gün tutaq ki, 100 dollara alınan məhsulu gələn il həmin qiymətə almaq mümkün deyil. Amma mən o fikirdəyəm ki, hökumət həmin vəsaitlərin bir qismini Azərbaycan banklarında yerləşdirməklə həm xarici maliyyə dairələrinə göstərməliydi ki, özü vəsaitlərin bir hissəsini yerli banklarda yerləşdirməkdən çəkinmir. Yəni təsəvvür edin, əgər hökumət özü ölkə banklarında pul saxlamaqdan qorxursa, niyə hansısa vətəndaş gətirib öz pulunu ora qoysun ki? Axı biz hamımız bilirik ki, xaricdə saxlanılan vəsaitin illik gəlirliyi ən yaxşı halda 0,89 faizdir. Amma biz gətirib həmin vəsaitləri indiki kimi 7 faizdən Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xəttiylə yerli iş adamlarına versək həm dövlət qazanar, həm sahibkarlarımız. Yəni etiraf edək ki, bu gün 7 faizlə güzəştli şərtlərlə dövlətdən kredit alan sahibkar sevindiyindən uçur. Mən istehlak kreditlərindəki faizləri heç demirəm. Mən dəfələrlə bu sualı parlamentdə Elman Rüstəmova da verirdim, bəzən cavab vermirdi, cavab verəndə də deyirdi ki, Neft Fondunun vəsaitlərini Azərbaycan banklarında yerləşdirmək mümkünsüzdür, çünki iqtisadiyyatımızın tutumu buna imkan vermir. Əlbəttə, mən də o fikirdəyəm ki, 30 milyardı birdən-birə ölkəyə gətirmək doğru deyil, amma heç olmasa prezidentin dediyi o 2 milyardı da gətirmədilər ki, guya bu da inflyasiya yaradan faktordur. Amma onsuz da bizim banbklar gedib xaricdən yüksək faizlə vəsait götürüb yerli sahibkarlara ikiqat faizlə verirlər.