Qaiser Navab: “Pakistan dəfələrlə səbr və diplomatik yetkinlik nümayiş etdirir”

Pakistanla Əfqanıstan arasında münaqişə səngimək bilmir. Sərhəddə qarşıdırma təhlükəsi mövcuddur. Ötən həftə “Əl-Ərəbiyyə” məlumat yayıb ki, Pakistan ordusu Əfqanıstan sərhədinə yaxın Kurram rayonunda keçirdiyi əməliyyat zamanı 23 silahlını öldürdüyünü açıqlayıb. Məlumata görə, öldürülənlər Pakistan Talibanı kimi tanınan "Təhrik-i Taliban-i Pakistan" (TTP) və ona bağlı qrupların üzvləri olub.

Xatırladaq ki, dekabrın 1-də Ər-Riyadda Pakistan və Əfqanıstan nümayəndələri arasında keçirilən görüş növbəti dəfə nəticəsiz başa çatıb. “Dawn” nəşrinin mənbələrə istinadən məlumatına görə, tərəflər sərhəd terrorizmi probleminin həlli üçün qarşılıqlı kompromisə getməkdən imtina ediblər.

Qeyd edək ki, iki ölkə nümayəndələri daha öncə İstanbulda bir neçə dəfə görüş keçirib. Orada da hər hansı ciddi nəticə əldə edilməyib.

Adıçəkilən nəşrin digər məlumatına görə, dekabrın 5-də axşam saatlarında Pakistan və Əfqanıstan qüvvələri arasında Çaman sərhəd-keçid məntəqəsi yaxınlığında artilleriya zərbələri ilə başlayan atışma baş verib.

Nəşr qeyd edir ki, Pakistan rəsmilərinin sözlərinə görə, Əfqanıstan qüvvələri Pakistan ərazisinə minaatanlardan ilk atəş açıb. Bununla belə, Əfqanıstan hökumətinin sözçüsü Zabihullah Mücahidin verdiyi açıqlamaya görə, Əfqanıstan qüvvələri Qəndəhar əyalətinin Spin Boldak rayonunda Pakistanın zərbələrinə cavab verir.

Qəzetin mənbələrinə görə, atışma yerli vaxtla axşam saat 22:00 radələrində başlayıb və gecə saatlarına qədər davam edib. Üç yaralı xəstəxanaya çatdırılıb. İtkilər barədə ətraflı məlumat verilməyib.

Pakistan Ordusunun İctimaiyyətlə Əlaqələr Xidməti məlumatına görə, dekabrın 7-də Pakistan ordusu ölkənin cənub‑qərbində yerləşən Bəlucistan əyalətində əməliyyat keçirərək 12 terrorçunu zərərsizləşdirib.

Məlumata əsasən, Kalat bölgəsində kəşfiyyat məlumatları əsasında antiterror əməliyyatı təşkil olunub. Terrorçuların sığınacaqları hədəfə alınıb, cavab atəşi nəticəsində 12 silahlı məhv edilib. Onların Hindistan qruplaşmalarından birinə aid olduğu bildirilir.

Əməliyyat zamanı silah-sursat və partlayıcı maddələr müsadirə olunub. Həmin şəxslər bölgədə çoxsaylı terror aktlarında iştirak ediblər.

Dünən isə Pakistanın şimal-qərb bölgəsində təhlükəsizlik qüvvələrinə məxsus posta silahlı hücum olub.

“Reuters“ xəbər verir ki, Kurram bölgəsində silahlı şəxslərin polis postuna hücumunda 6 əsgər həlak olub.

Sözügedən ərazinin Əfqanıstan sərhədinə yaxın olduğu bildirilir.

Qeyd edək ki, hələlik hücumla bağlı məsuliyyəti heç kim öz üzərinə götürməsə də, bu cür hadisələrdə Pakistan adətən Talibanın Əfqanıstan qolu olan “Təhrike Taliban” qruplaşmasını günahlandırır.

Dayanıqlı İnkişaf üçün Bir Kəmər və Yol Təşəbbüsünün sədri Qaiser Navab (Pakistan) qəzetimizə açıqlamasında deyib ki, Pakistan və Əfqanıstan arasında yüksək səviyyəli görüşlərin təkrar uğursuzluğu – ən son İstanbulda keçirilən əvvəlki iclaslardan sonra Ər-Riyadda – xüsusilə də transsərhəd terrorizm məsələsində prioritetlərdə dərin fikir ayrılığını vurğulayır.

Pakistan bu danışıqlara ardıcıl olaraq regional sülhə və silahlıların aradan qaldırılmasına səmimi öhdəliyi ilə yanaşsa da, Əfqanıstanın hazırkı rəhbərliyi, bir çoxu əməkdaşlıq təhlükəsizlik çərçivəsi perspektivlərini çətinləşdirən fərqli strateji məqsədlərlə idarə olunur.

1. Daxili hakimiyyətinin və siyasətinin qorunması

Kabil üçün əsas məqsəd daxili güc strukturunun qorunması və möhkəmlənməsidir. Bu prioritet onun ideoloji, tarixi və etnik cəhətdən Əfqanıstan Talibanı ilə uyğunluqda qalan Tehrik-e-Taliban Pakistan (TTP) ilə bağlı mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə formalaşdırır.

TTP-yə qarşı hərəkət etmək istəməməsi

Kabilin TTP-ni Pakistan üçün təhlükə kimi qəbul etməkdən və ya onun mövcudluğuna qarşı mənalı şəkildə müdaxilə etməkdən israrlı imtina etməsi daxili birliyi poza biləcəyi qorxusundan irəli gəlir. Pakistan isə bu mövqeyi qeyri-mümkün hesab edir. Heç bir suveren dövlət xaricdə yerləşən silahlı qrupların öz təhlükəsizlik qüvvələrinə və mülki şəxslərə hücum etməsinə dözə bilməz və Pakistanın bununla bağlı narahatlığı həm qanuni, həm də aktualdır.

Durand xəttinin mübahisəsi

Durand xətti üzərində davam edən qeyri-müəyyənlik - beynəlxalq hüquqi tanınmasına baxmayaraq - ardıcıl Əfqanıstan hökumətləri tərəfindən millətçi hisslərə müraciət etmək üçün uzun müddət istifadə edilmişdir. Pakistan bu mövqeyi sərhədlərin düzgün idarə olunmasına maneə və hasara, nizama və effektiv antiterror əməliyyatlarına müqavimət göstərmək üçün əlverişli əsas kimi görür.

2. Gərginlikdən diplomatik və iqtisadi alətlər kimi istifadə etmək

Əfqanıstan rəhbərliyi başa düşür ki, sərhəddəki qeyri-sabitlik ona başqa cür çətin diplomatik mühitdə təsir imkanları verir.

Pakistana təzyiq taktikası

Pakistanın təhlükəsizlik şikayətlərini həll etməkdən imtina edərək, Əfqanıstan dialoq, ticarət və humanitar əməkdaşlıq üçün ardıcıl olaraq müdafiə edən qonşusuna qarşı təzyiq nöqtəsini saxlayır. Bununla belə, Pakistan - onilliklər ərzində milyonlarla əfqana ev sahibliyi etməsinə, ticarət yollarını asanlaşdırmağa və regional əlaqənin səsli tərəfdarı olmasına baxmayaraq, tənzimlənməmiş sərhədlər və davam edən döyüşçü fəaliyyəti ilə qarşı-qarşıya qalır.

Pakistan-Əfqanıstan gərginliyindən daha geniş tanınma üçün istifadə

Kabil mübahisəni tez-tez beynəlxalq problem kimi qələmə verir və Çin, Qətər və Türkiyə kimi ölkələri vasitəçiliyə dəvət edir. Bu, Əfqanıstana diplomatik təcriddən çıxmağa kömək edə bilsə də, Pakistanın təhlükəsizliklə bağlı narahatlığını yerdə həll etmək üçün çox az şey edir. İslamabadın mövqeyi aydın olaraq qalır: dialoq xoşdur, lakin bu, səmimi antiterror hərəkətləri ilə müşayiət olunmalıdır.

3. Regional sabitlik hesabına daxili təhlükəsizlik prioritetləri

Pakistan Əfqanıstanın İD-KP ilə mübarizə səylərinə hörmətlə yanaşsa da, Kabilin TTP-yə “idarəetmə yanaşmasını” təhlükəli dərəcədə uzaqgörənlik kimi qiymətləndirir.

Terrorla seçilmiş mübarizə:

Əfqanıstan ekzistensial daxili təhlükə olaraq gördüyü İD-KP ilə mübarizəyə üstünlük verir. Bununla belə, o, TTP kimi qruplara dözməyi seçdi və fəaliyyətləri Pakistan sərhədindən keçdiyi müddətcə onlara əməliyyat sahəsinə icazə verdi. Bu yanaşma regional sülhə xələl gətirir və məsuliyyətli dövlətçiliyin təməl prinsiplərini pozur.

İdarə olunan hərbçilik strategiyası:

Kabildə TTP ilə qarşı-qarşıya gəlməyin daxili əks reaksiyaya səbəb ola biləcəyinə olan inam sakit yerləşdirmə siyasətinə gətirib çıxardı. Bununla belə, bu strategiyanın xərclərini böyük əksəriyyəti Pakistan - əsgərləri, mülki şəxsləri və sərhəd icmaları ödəyir.

Əslində, bu nəticəsiz danışıqlarda Əfqanıstanın məqsədi Pakistanın əsas təhlükəsizlik problemlərini həll etmək deyil. Pakistan isə dəfələrlə səbr və diplomatik yetkinlik nümayiş etdirərək, qarşılıqlı hörmət və ortaq təhlükəsizliyə əsaslanan əməkdaşlığa çağırıb.

İslamabadın mesajı qəti və ağlabatan olaraq qalır: Əfqanıstan TTP və onun ərazisindən fəaliyyət göstərən digər anti-Pakistan yaraqlılarına qarşı yoxlanıla bilən və geri dönməz addımlar atmasa, heç bir dialoq inkişaf edə bilməz. Uzunmüddətli sülh, regional əlaqə və iqtisadi inkişaf, o cümlədən “Kəmər və Yol” çərçivəsində təşəbbüslər yalnız terrorizmdən azad bir mühitdə irəliləyə bilər

Pakistan konstruktiv əməkdaşlıq və regional rifahın tərəfdarı olmaqda davam edir. Lakin o, həm də öz xalqını və ərazisini müdafiə etmək hüququnu özündə saxlayır və qonşu qardaş ölkə kimi Əfqanıstandan öz torpaqlarının Pakistanda sabitliyi pozmaq üçün istifadə edilməməsini təmin etmək üçün üzərinə düşən məsuliyyəti yerinə yetirməsini gözləyir.

Cavid