Qabil Hüseynli: "Rusiya ilə Azərbaycan arasında bu məsələ ilə bağlı bir növ danışıqlar gedir və bu danışıqlar sövdələşmə xarakteri daşıyır"

Mübariz Əhmədoğlu: "Azərbaycan ordusu Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı dəyişiklik yaradıb"

Rasim Musabəyov: "Ermənistanın istəyi odur ki, indiki vəziyyəti dondurmaq üçün bölgəyə ayırıcı qüvvə gətirilsin"

Son zamanlar Dağlıq Qarabağ ətrafındakı 7 rayonun qaytarılması ilə bağlı olan məsələ ciddiləşib. Bunu həm ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrləri Ermənistandan tələb edir, həm də beynəlxalq təşkilatların da çoxu bu fikirdədir.
Azərbaycan sərhədində və qoşunların təmas xəttində yaranan gərginliyi şərh edən politoloq Qabil Hüseynli deyib ki, Rusiya ilə Azərbaycan arasında bu məsələ ilə bağlı bir növ danışıqlar gedir və bu danışıqlar sövdələşmə xarakteri daşıyır: "Bu danışıqlarda Rusiya Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinin ondan asılı olduğunu sübut etmək istəyir. Qərbə bu məsələdə söz sahibi olmaq imkanı vermək istəmir. Sadəcə formal olaraq bu prosesdə Minsk qrupunun vasitəçilik missiyasını qəbul edir".
Onun sözlərinə görə, Rusiya bütün dünyaya nümayiş etdirmək istəyir ki, açar onun əlindədir. İstədiyi vaxt münaqişəni istədiyi şəkildə həll edə bilər.
Q.Hüseynli məsələlərin son günlərədək rəvan getdiyini bildirib. Amma görünür Ermənistan gedişi pozmaq üçün sərhəddə toqquşma törətmək və bununla da Rusiyaya sübut etmək istəyir ki, guya Azərbaycanın tələbi tək 7 rayon deyil, gələcəkdə Ermənistanı da təhdid edə bilər: "Və indidən buna qarşı tədbirlər görülməlidir".
Q.Hüseynli bir sıra rus generallarının bölgəyə gəlmələri ilə bağlı məqama da diqqət çəkib: "Ona görə Rusiyanın bir sıra generalları, əvvəlcə KTMT sədri N.Bordyuja, onun ardınca Rusiya hərbi kəşfiyyatının rəhbəri gəldi. Məqsədlərinin ərazilərdə məlumat hazırlayıb Putinə ötürmək olduğunu bildirdilər".
Politoloqun fikrincə, Rusiya mövqeyini sərtləşdirir: "Rusiya 7 rayon məsələsində Azərbaycana təzyiqlərini daha da artırmaq niyyətindədir. Bütün bunlar onu göstərir ki, bölgədə baş verənlər, xüsusilə Yaxın Şərqdə Türkiyənin fəallaşdığı üçün Rusiya da Qafqazda fəallaşmaq və strateji müttəfiqi olan Ermənistanı daha çox müdafiə etmək niyyətindədir".
Politoloq sonda vurğulayıb ki, Rusiya Azərbaycanı gücləndirəcək amillərə indiyə qədər razılıq vermişdisə, indi tərəddüdlərin başladığını demək olar: "Amma hər halda yaxın zamanlarda təxribatların başında tək ermənilərin deyil, onların qəyyumlarının da durduğunu bilmək mümkün olacaq. Mürəkkəb situasiya yaranıb. Bu situasiyadan çıxmaq üçün incə siyasət yeritmək lazım gələcək".
Politoloq Mübariz Əhmədoğlu deyib ki, Azərbaycan ordusu əvvəldən hazırladığı plana uyğun addım atır:"Ordumuzun Azərbaycan ərazilərindən dislokasiya etməyə haqqı var. Lakin bu Ermənistanı qıcıqlandırır". Politoloq hesab edir ki, Azərbaycan ordusu Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı dəyişiklik yaradıb: "Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı nə dəyişiklik baş veribsə, bunu Azərbaycan ordusu edib. ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri Uorlikin mövqeyini dəyişdirən də Azərbaycan ordusu olub".
"ATƏT MQ sədrlərinin regiona son səfəri ehtimal ki, konkret nəticə ilə bitəcək. Ermənistan tərəfinin atdığı addımlar bunu deməyə əsas verir",- deyən politoloq bildirib ki, həmsədrlər Ermənistanda olduğu ərəfədə Ermənistanın müdafiə nazirinin müavini David Tonoyan Dağlıq Qarabağda əsr və itkin düşmüşlərin komissiyasının iclasını keçirdi: "Ermənistan tərəfi Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin xətti ilə itkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsinə razılıq vermirdi. Çünki Ermənistan bütün dünyaya məlumat yayırdı ki, guya Dağlıq Qarabağda azərbaycanlılar erməniləri qırıblar. Amma itkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsi qəbristanlığın aşkarlanmasını zəruri edəcək. Qəbristanlıqların aşkarlanması vaxtı ilə həmin ərazidə yaşamış Azərbaycan nümayəndələrinin o ərazilərə getməsini tələb edir. Qəbristanlıqdakı meyidlərin DNT analizi isə tamamilə həqiqəti ortalığa qoyacaq".
M.Əhmədoğlu bildirib ki, öldürülənlərin, o məzarlarda yatanların böyük əksəriyyəti ermənilər deyil, azərbaycanlılar olduğu bəlli olacaq: "DNT analizi hətta o adamların ad, familiyasına qədər müəyyən etməyə imkan verəcək. Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi xətti ilə itkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsi məsələsi Fransa prezidenti Ollandın iştirakı ilə Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin görüşündə də razılaşdırılmışdı. Bu barədə müvafiq bəyanat yayılmışdı. Yuxarıda göstərilən səbəblərə görə, Serj Sərkisyan Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin xətti ilə itkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsinə razılıq vermədi. İtkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsi mövzusu vasitəçilər tərəfindən gündəliyə gətirilmişdi. Ondan əvvəl isə həmsədrlər azərbaycanlıların və ermənilərin işğal altındakı ərazilərdə ata-baba məzarlıqlarını ziyarət etmə məsələsini gündəliyə gətirmişdi. Ermənistan bu təklifdən də imtina etdi".
Mərkəz rəhbəri sonra qeyd edib ki, Ermənistan rəhbərliyi Dağlıq Qarabağ ərazisinə azərbaycanlıların ayağının dəyməsindən qorxur: "Çünki Dağlıq Qarabağ ərazisinə vaxtı ilə orada yaşamış azərbaycanlıların ayağı dəyən kimi Dağlıq Qarabağ ermənilərinin içərisində xof yaranacaq. Gənc nəsil istər-istəməz suallar verəcək ki, bu azərbaycanlıların burada nə işi var? Aparılan müzakirələrdə gənclərə bəlli olacaq ki, Dağlıq Qarabağın əsl sahibi azərbaycanlılardır. S.Sərkisyan bu iki faktorun qorxusundan o vaxt bu təklifi rədd etdi və həmsədrlər də təklifin mahiyyətini kiçildib, itkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsi təklifini irəli sürdülər. Sonradan DNT analizi məsələsini bilən kimi Serj Sərkisyan bundan da imtina etdi".
Politoloq hesab edir ki, indi S.Sərkisyan artıq başa düşür ki, daha böyük güzəştlərə gedə bilər: "S.Sərkisyan itkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsini kiçik məsələ hesab edərək güzəştə getdi. Bununla da o, yenidən özünü ABŞ-ın müttəfiqi kimi göstərir. Çünki bu təklifin müəllifi ABŞ-dır. ABŞ isə S.Sərkisyanla bu barədə razılıq əldə edən kimi dərhal son dövrlərdəki aktivliyini azaltdı. ABŞ-da da başa düşürlər ki, indi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi ABŞ-ın maraqlarına uyğun deyil. Eləcə də, ABŞ hazırda Ermənistanı Rusiyanın əleyhinə istifadə etmək istəyir. ABŞ Azərbaycanı da antirusiya işlərə qoşmağa cəhd edə bilər. Bu niyyətlə ABŞ özünün aktivliyini azaltdı".
M.Əhmədoğlu vurğulayıb ki, S.Sərkisyanın Dağlıq Qarabağ məsələsində digər güzəşti isə Dilqəm Əsgərov və Şahbaz Quliyevin Azərbaycana qaytarılmasına razılıq verməsidir: "Bu barədə Ermənistan müdafiə nazirinin müavini David Tonoyan Dağlıq Qarabağda olarkən Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin təmsilçisinə məlumat verdi. Əslində, bu iki hadisə kiçik hadisədir. 27 ildir Dağlıq Qarabağ münaqişəsi başlayıb, 22 ildir Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi prosesi gedir. Bu dövr ərzində bu iki hadisə, bu iki güzəşt çox kiçik güzəştdir. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, Ermənistan bu vaxtadək bu güzəştlərə də razı deyildi. İndi razılıq veribsə, demək vəziyyətin çıxılmaz olduğunu Ermənistan başa düşür. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsində Ermənistanın ən əsas gücü ondan ibarətdir ki, o, həmsədrlərlə birləşib tənzimlənmənin başlanmasına imkan vermirdi. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi uşaqların oynatdığı şar kimidir. İynənin harasından batmasından asılı olmayaraq partlayacaq və zay olacaq. Ona görə əminliklə demək olar ki, bu iki kiçik dəyişiklik Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsində böyük hadisələr yarada bilər".
Mərkəz rəhbəri qeyd edib ki, Amerikanın Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsindəki son aktivliyini tormozlandırması göz qabağındadır: "Çox mümkündür ki, hətta Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin xətti ilə itkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsi və Dilqəm Əsgərovun və Şahbaz Quliyevin geri qaytarılması məsələsinin son razılaşdırılması avqustda, sentyabrda deyil oktyabr, noyabr aylarında baş verəcək. Həmsədrlər avqust ayı istirahət edəcək, sentyabr ayında BMT Baş Assambleyası çərçivəsində Nyu-Yorkda Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin görüşü keçiriləcək. Görüşdə yəqin ki, sənəd imzalanacaq. Sənəd tənzimləmənin Helsinki Yekun Aktının 3 prinsipi əsasında aparılmasını və Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin xətti ilə itkin düşənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsi mövzularını əhatə edəcək".
Politoloqun qənaətincə, sonra isə hər halda oktyabr, noyabr ayında bu iş reallaşmağa başlayacaq: "Hər-halda ABŞ tərəfi çalışacaq ki, 2016-cı ilin mart ayına qədər bu proses davam etsin. Yalnız mart ayında ABŞ-ın dəqiq anlayışı olacaq ki, onun İranla münasibəti nə vəziyyətdədir? Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsində ABŞ-ın indi tutduğu mövqe İranla əlaqəlidir. O cümlədən, Rusiyanın da son dövrlərdə aktivləşməsi də İran-ABŞ yaxınlaşması ilə əlaqəlidir. ABŞ-ın indiki dövrdə aktivliyini azaltması hələ Rusiyanın da aktivliyini azaltması anlamında deyil. Nəzərə alınmalıdır ki, Azərbaycanın Böyük Sülh Sazişinin imzalanmasından imtinası qeyri-mümkündür. Həm də Ermənistanın mövqeyini dəyişdirən əsas qüvvə Azərbaycan ordusudur. Azərbaycan ordusu isə torpaqlarımız azad olunmayanadək aktivliyini azaltmayacaq".
Politoloq Rasim Musabəyov isə bildirib ki, cəbhədə bundan da şiddətli döyüşlər olub. Sadəcə olaraq Ermənistanın istəyi odur ki, indiki vəziyyəti dondurmaq üçün mütləq şəkildə bölgəyə ayırıcı qüvvə gətirib Azərbaycanla Ermənistan arasında yerləşdirsin: "Azərbaycan isə bildirir ki, Ermənistan öz qoşunlarını işğal edilmiş ərazilərdən çıxartmayana qədər bölgəyə heç bir sülhməramlı və ya müşahidəçi gəlməyəcək".
R.Musabəyov qeyd edib ki, Azərbaycan torpaqların azad etmək hüququnu özündə saxlayıb: "Və sülh olmayan yerdə bu cür fəallıq olacaq".

Əli