Azərbaycanın sürətli sosial-iqtisadi inkişafı həyatımızın bütün sahələrində, o cümlədən elektroenergetika sisteminin inkişafında öz əksini tapıb. Ölkədə həyata keçirilən islahatlar elektrik təchizatı ilə bağlı müasir infrastrukturun yaradılması istiqamətində mühüm nailiyyətlərin əldə olunmasına gətirib çıxarıb.
Respublika ərazilərinin inkişaf sürəti və istehlakçıların elektrik enerjisinə olan tələbatının artım dinamikası mövcud şəbəkənin texniki imkanlarından daha yüksəkdir. Şəbəkənin aktivlərinin uzun müddət ərzində istismarda olması, onların fiziki və mənəvi cəhətdən aşınma səviyyəsinin yüksəlməsi, xüsusən son illərdə bölgələrdə aparılan genişmiqyaslı yenidənqurma işləri, turizm obyektlərinin inşa edilməsi, sənaye və ticarət obyektlərinin tikintisi nəticəsində güc artımının yüksək həddə çatması bu sahədə təxirəsalınmaz tədbirlərin həyata keçirilməsini zəruri edir. Bu məqsədlə Prezident İlham Əliyev enerji sektorunda islahatların həyata keçirilməsinə start verdi. İlk olaraq paytaxt Bakıda "Bakıelektrikşəbəkə" ASC-nin fəaliyyəti bərpa edildi.
2015-ci il fevral ayının 10-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev "Bakıelektrikşəbəkə"nin Bakıda həyata keçirdiyi uğurlu islahatları yüksək qiymətləndirərək onun bazasında "Azərişıq" ASC-nin yaradılması haqqında sərəncam imzaladı. Bu, biz energetiklərə göstərilən yüksək etimad, böyük qayğı idi. Bu həm də bir şərəf məsələsidir ki, biz gecəmizi gündüzümüzə qataraq gərgin əmək sərf etməyə başladıq.
Regionun lider dövlətinə çevrilən Azərbaycanın sürətli inkişafı respublikanın paylayıcı elektrik şəbəkələrinin yenidənqurulmasını vacib edirdi. Paylayıcı elektrik şəbəkələri elektroenergetika sisteminin əsas hissəsi olmaqla sistemin effektiv iş rejiminə və texniki-iqtisadi göstəricilərinə öz böyük təsirini göstərir. Paylayıcı şəbəkələrin yenilənməsi və gücləndirilməsi prioritet götürülərək elektrik enerjisi itkilərinin azaldıması və ölkəmiz üçün iqtisadi faydaların əldə olunması vacib şərt kimi qarşıya qoyulub.
Tədqiqatlar göstərir ki, respublikanın elektrik enerjisinə olan tələbatı ildə 2-3 faiz artımla müşahidə olunur. Belə bir vaxtda üzərinə düşən məsuliyyəti düzgün dəyərləndirən yeni yaradılmış "Azərişıq" ASC mövcud vəziyyəti və artan təlabatı dərhal öyrənərək qısa müddətdə fəaliyyət planı tərtib etdi. "Azərenerji" ASC-dən təhvil-təslim işlərinin başa çatmasını gözləmədən bölgələrin vəziyyəti göz önünə gətirildi. Bayram və istirahət günləri də daxil olmaqla əməkdaşlar rayonlara ezam edilərək şəraitlə yerində tanış olub təxirəsalınmaz tədbirlər görülməyə başladı.
Ölkənin sosial-iqtisadi inkişafı strategiyasına və müxtəlif vaxtlarda qəbul edilmiş Dövlət proqramlarına uyğun olaraq, istehlakçıların etibarlı və keyfiyyətli elektrik enerjisi ilə təchiz edilməsi üçün yeni təşkil olunan 6 region üzrə 4 hissədən ibarət "İnkişaf və Yenidənqurma Proqramı" hazırlandı. 7 aydan çoxdur ki, icrasına başlanılmış proqramın I hissəsini elektrik şəbəkələrinin reabilitasiyasını əhatə edən tədbirlər təşkil edir. Bu da regionlardakı istehlakçıların fasiləsiz və dayanıqlı elektrik enerjisi ilə təmin olunmasına, kənd təsərrüfatının inkişafı üçün suvarma sistemlərinin elektrik təminatının yenidən qurulmasına, sənaye sahələrinin və turizm obyektlərinin elektrik təchizatının etibarlılığının yüksəldilməsinə gətirib çıxarıb.
Bu müddət ərzində ölkəmizin bütün rayon mərkəzlərində, qəsəbə və kəndlərində yararsız, istismar müddəti başa çatmış transformatorların yenilənməsi-müasir tipli avadanlıqlarla təchiz edilməsi prossesi gedir. İlkin olaraq ölkə üzrə 800 ədəd KTM quraşdırılıb və cari ilin sonuna qədər daha 700-dən yuxarı bu cür məntəqələrin quraşdırılması planlaşdırılıb. Yeni güc mərkəzləri həm görünüşcə əvvəlkindən fərqlənir, həm də böyük texniki üstünlüklərə malik olmaqla yeni, müasir komplekt transformator məntəqələridir. Bu işlərlə yanaşı uzun illər istismar olunan agac dayaqlar da yeni dəmir boru dayaqlarla əvəzlənir. Açıq tipli, uzun müddət istismarda oldugu üçün yararsız vəziyyətə düşmüş, heç bir standarta uygun gəlməyən alüminium naqillər özünüdaşıyan (SİP) izolyasiyalı kabellərlə dəyişdirilir. Bu tədbirlər on minlərlə abonentin elektrik enerjisinə olan təlabatını yaxşılaşdırmaqla bərabər normadan artıq texnoloji itkilərin azaldılmasına və uçot sisteminin daha təkmil şəkildə aparılmasına müsbət təsir göstərəcək. Ölkə ərazisində yeni KTM-lər quraşdırılmazdan qabaq həmin ərazilərdə abonentlərin sayı tam dəqiqləşdirilir, perspektiv inkişaf istiqamətləri öyrənilir və gələcək təlabata uygun güc mərkəzləri yaradılır. Bu güc mərkəzlərinin qidalandırılması da yeni texnologiyalara əsaslanır. Yeni güc mərkəzlərini qidalandırmaq üçün hava elektrik verilişi xətlərinin yenilənməsi, aralıq məsafənin qısaldılması sahəsində də lazımi tədbirlər görülür. Coğrafi və iqlim şəraiti nəzərə alınaraq ktm-lərin quraşdırılmasında optimal qərar qəbul olunur. Xüsusi rütubətli ərazilərdə vaqon tipli məntəqələrdən imtina edilərək məxsusi daş binalar tikilir. Bu da güc mərkəzlərinin ömrünü uzatmış olur və keyfiyyətə xidmət edir. Yeni quraşdırılan KTM-lər istehlakçılar üçün yerlərdə etibarlı, təhlükəsiz, dayanıqlı elektrik enerjisinin ötürülməsinə tam təminat verir.
Qısa müddət ərzində 7 regional idarəetmə strukturu da formalaşdırılıb. 9 aprel 2015-ci il tarixi ilə saat 00.00-dan etibarən enerji alışı üzrə uçot nöqtələri təhvil alınıb. Bunlar Bakı, Şimal, Şimal-Qərb, Qərb, Cənub, Aran, Mərkəzi Aran Regional Enerji Təchizatı və Satışı İdarələridir. Gəncə şəhərində tikintisinə başlanılan 35 kV-luq yarımstansiya binasının dizayn xüsusiyyətlərində yerli memarlığın bütün cəhətləri nəzarə alınıb. Həm qədim, həm də müasir binaların memarlıq incilərini özündə cəmləşdirən tikiləcək yeni binada ərazinin nəzarətdə saxlanılması üçün bütün texnoloji nəaliyyətlər tətbiq ediləcək. Bundan başqa 14 rayonda ilin sonuna qədər "Azərişıq" ASC-nin əməkdaşlarının normal iş fəaliyyəti üçün müasir tipli standart ofislər tikilib istifadəyə veriləcək.
İşin səmərəli təşkili üçün "Azərişıq" ASC tərəfindən mobil avadanlıqlarla təchiz olunmuş 120 ədəddən yuxarı xüsusi təyinatlı avtomobillər də alınıb və bütün regional idarələrə paylanılıb. Xarici ölkə istehsalı olan yüksək keyfiyyətli avtomobillərlə istənilən qəza vəziyyətini qısa müddətdə aradan qaldırmaq mümkün olacaq. Bu tip avtomobillərin sayının tələbata uyğun olaraq 200-dən yuxarı artırılması da nəzərdə tutulub.
"Azərişıq" ASC Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin tövsiyə və tapşırıqlarına uyğun olaraq qısa müddət ərzində mövcud problemlərin aradan qaldırılmasını, elektrik təchizatında daha müasir metodların tətbiqini, istehlakçıların etibarlı, səmərəli və təhlükəsiz elektrik enerjisi ilə təchiz edilməsini əsas məqsəd kimi qarşısına qoyub.
Ölkə ərazisində "Azərişıq" ASC-yə məxsus, yeni təhvil alınan 74 ədəd 110 kV-luq yarımstansiyalardan 12 faizi (9 ədəd),406 ədəd 35 kV-luq yarımstansiyalardan isə 5 faizi (20 ədəd), ümumi uzunluğu 105 min km təşkil edən 35;10;6 və 0.4 Kv-luq elektrik veriliş xətlərinin 10 faizi (10 min km) yenidən qurulub. Mövcud 35 kV-luq yarımstansiyaların qidalandırılması və öz aralarında əlaqələndirilməsi etibarsız radial sxem üzrə yerinə yetirilir ki, bu da sonda qəza açılmaları zamanı bir mənbədən elektrik enerjisi ilə təmin olunan istehlakçıların elektrik təchizatında uzun müddətli fasilələrin yaranmasına səbəb olur. Digər tərəfdən 35 kV-luq elektrik veriliş xətlərinin uzun müddət istismar edildiyindən texniki vəziyyəti qeyri qənaətbəxşdir. Əksər xətlərin uzunluğu normadan artıq olması ilə yanaşı xətlərin üzərində çoxlu sayda budaqlanmalar istismarda müvafiq çətinliklər yaradır. Yenidən qurulacaq yarımstansiyaların qidalandırıcı və əlaqələndirici 35 kV-luq elektrik verilişi xətlərinin yenilənməsi, şəbəkənin dayanıqlığını və etibarlığını təmin etmək üçün əlavə xətlərin quraşdırılması isə yüklərin simmetrik paylanmasına, şəbəkənin qoyulmuş qayda üzrə idarə olunmasına və elektrik enerjisi itkilərinin azaldılmasına gətirib çıxaracaq.
Paylayıcı elektrik şəbəkələrində aparılacaq təmir, bərpa və yenidənqurma işləri "Azərişıq" ASC-nin 7 RETSİ üzrə nəzərdə tutulub. Fəaliyyət planında qeyd olunan obyektlərin tikintisi və yenidənqurma işləri 5 il ərzində həyata keçirilməsi planlaşdırılıb. Hazırda 4 ərazidə yarımstansiyaların tikintisi yekunlaşıb. İlk olaraq 35 kilovoltluq Fatmayi, Xaçmaz, Sarıqaya və Gəncədəki Nizami yarımstansiyaları inşa edilib istifadəyə verilib.
Regional şəbəkələrin yenidənqurulması və yeni texnoloji avadanlıqlarla təchiz olunması ilə bərabər onların idarə edilməsi, normativlərə əməl olunması, yeni kadr potensialının formalaşdırılması üçün kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Belə ki, kadrların təkmilləşdirilməsi, yenidən hazırlanması məqsədi ilə davamlı olaraq stasionar və səyyar treninqlər təşkil edilir. Gənc kadrlar xüsusi layihə çərçivəsində Səhmdar Cəmiyyətin müasir maddi-texniki bazası olan Tədris Mərkəzində təkmilləşdirilərək rayon və şəhər elektrik şəbəkələrində müxtəlif istiqamətlər üzrə işə qəbul olunurlar.
Artıq bir ildən artıqdır ki, "Azərişıq" ASC Prezident yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyi və onun tabeliyində olan "ASAN xidmət" mərkəzləri ilə birgə fəaliyyət göstərir.
Asan xidmət mərkəzlərində abunəçilərimiz
- Borcun olmamasına dair arayışın verilməsi
- Elektrik enerjisi istehlakçısının dəyişdirilməsi
- Məişət abonentlərinin elektrik şəbəkəsinə qoşulması
- Qeyri-əhali üzrə texniki şərt müraciətlərinin qəbulu
- Borcun araşdırılması xidmətlərindən yararlana bilirlər.
"Azərişıq" ASC "ASAN xidmət" mərkəzlərində göstərilən xidmətlərin sayını artıraraq Bərdə və Gəncə "ASAN xidmət" mərkəzlərində də fəaliyyətə başlayıbdır.
Bütün görülən tədbirlər, yaradılan şərait və infrastruktur deməyə əsas verir ki, çox yaxın zamanlarda "Azərişıq" ASC tərəfindən ölkəmizin ən ucqar nöqtələrində belə Azərbaycan vətəndaşları regionda ən keyfiyyətli və təhlükəsiz elektrik enerjisi ilə təmin olunacaq. Əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan və Prezident İlham Əliyevin böyük bacarığı ilə davam etdirilən "İşıqlı Azərbaycan" layihəsi özünün tam olimpinə qovuşacaq. Paytaxtımız Bakı kimi bütün kənd və rayonlarımız işıq nuruna qərq olacaq və ümummilli lider Heydər Əliyevin dediyi kimi, "Azərbaycan dünyaya günəş kimi doğacaq!"

Habil Hüseynov

"Azərişıq" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun keçirdiyi müsabiqəyə təqdim edilir