Gənc alimlərə Prezident qrantları verilə bilər Hadisə

Gənc alimlərə Prezident qrantları verilə bilər

Alimlərin yarıdan çoxu təqaüd yaşına çatıb

Tural

Son illər Azərbaycanda büdcədən ayırmalar hesabına əmək haqlarının artırılması gənclərin elmə cəlb edilməsinə müsbət təsir etsə də, hələ ki elmdə orta nəsil alimlərinin demoqrafik böhranı, yaşlı alimlərin sayı artmaqdadır. APA-nın xəbərinə görə, "Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 2020-ci ilə qədər İnkişaf Konsepsiyası"nda qeyd olunub ki, bu durğunluğun əsas səbəbi AMEA-da uzunmüddətli kadr sabitliyinin olmasıdır. Nəticədə AMEA alimlərinin 20%-i 40 yaşa, yarısından çoxu isə təqaüd yaşına çatıb.
Əməkdaşların təqaüdlə təminatının qənaətbəxş olmaması vəziyyəti daha da çətinləşdirir. İşdən azad edilməsi mexanizminin olmaması isə gənc elmi işçilərin karyera pilləsində irəliləyişinə maneə törədir. Bu gün cəmiyyətdə, xüsusilə onun gənclər təbəqəsində AMEA-nın müsbət simasının bərqərar olması mühüm məsələ kimi qarşıya qoyulmalıdır. Özəl sektorda və ali məktəblərdə yüksək əməkhaqqının olması fəal gəncləri elmdən daha çox oraya cəlb edir. Gənc alimləri elmə yönəltmək üçün dövlət tərəfindən təqaüd və qrant şəklində əlavə stimulların təsis edilməsi məqsədəuyğun olardı.
AMEA-da kadr tərkibinin yaxşılaşdırılması üçün bəzi tədbirlərin həyata keçirilməsi vacib məsələlərdəndir. Bunlara cəmiyyətdə elmi əməyin nüfuzunun bərpası, onun ənənəvi yüksək məvaciblər təmini, ali məktəb və akademiya elminin inteqrasiya prosesinin intensivləşdirilməsi, "Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı" çərçivəsində magistraturanı başa vuran gəncləri AMEA-da güzəştli şərtlərlə işləməsi üçün AMEA və Təhsil Nazirliyi arasında razılığın əldə edilməsi daxildir. Bundan əlavə, alimlərin tədqiqatlarının himayə edilməsi məqsədilə müxtəlif fondların yaradılması, gənc elmlər doktorları və fəlsəfə doktorlarına elmi tədqiqatların himayə edilməsi məqsədilə Prezident qrantlarının verilməsi, gənc mütəxəssislərin kontrakt üsulu ilə işə götürülməsi, AMEA-da fəaliyyət göstərən gənc ali və mütəxəssisləri daha yüksək səviyyəli elmi tədqiqatlara cəlb etmək məqsədilə onlar üçün Azərbaycan alimlərinin adına medal diplom və digər mükafatların təsis edilməsi, AMEA-da doktorantura sisteminin saxlanılması və magistraturanın tətbiqi, fəlsəfə və elmlər doktorantların hazırlanması üzrə yeni konsepsiyanın işlənilməsi, magistraturada, doktoranturada təhsil alan gənclərə möhlət hüququnun verilməsi kadr tərkibinin yaxşılaşdırılmasına xidmət edər.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında (AMEA) elmi işçilərin sayı 2-3 min nəfər azaldıla bilər. "AMEA-nın 2020-ci ilə qədər İnkişaf Konsepsiyası"nda qeyd olunub ki, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası üçün kadr potensialı məsələsi ən kəskin problemlərdən biri olaraq qalır. Bu problemin həlli yollarından biri AMEA-da elmi işçilərin sayının (təxminən 2-3 min nəfər) əsaslı şəkildə azaldılmasıdır. Onların əvəzinə isə xüsusi şərtlər daxilində xaricdən alimlərin cəlb olunması (hər şeydən əvvəl Azərbaycan elmi diasporunun nümayəndələrini), fəaliyyəti xarici reytinqli elmi dərgilərdə nəşr olunma, müxtəlif qrant müsabiqələrində aktivliyi və beynəlxalq elmi yığıncaqlarda iştirakının yüksək göstəriciləri ilə xarakterizə edilən əməkdaşlar elmdə saxlanılmalıdır.
Səmərəli əmək fəaliyyətini stimullaşdırmaq üçün AMEA-da müddətli əmək müqaviləsi əsasında işləyənlərin sayının tədricən artırılması vacibdir. Yeni vakansiyalara müsabiqələr beş il müddətinə əmək müqaviləsinin bağlanmasının göstərilməsi şərti ilə keçirilməlidir. Nəticədə müddətsiz əmək müqavilələrinin bağlanması yalnız akademiyanın yüksək beynəlxalq reytinqli elmi işçilərinə aid olmalıdır. Bununla yanaşı, elmi işin keyfiyyətini yüksəltmək, rəqabət mühitini yaratmaq və mobilliyi artırmaq lazımdır. Bu səbəbdən xüsusilə gənclər arasında gənc mütəxəssislərin fəaliyyətinin stimullaşdırılmasının şərtlərini əks etdirən müqavilələrin bağlanılması məqsədəuyğundur.
Konsepsiyada qeyd olunub ki, AMEA əməkdaşlarının mənzil probleminin həlli məqsədilə tədbirlər planı hazırlanmalıdır. Alimlər üçün müəssisə və ipoteka mənzili tikintisi proqramını daha geniş və qəti şəkildə həyata keçirmək, fərdi ev və yataqxanaların tikintisini genişləndirmək, gənc və dəvət olunmuş mütəxəssislərin mənzil kirayəsi haqqının bir hissəsinin kompensasiya edilməsi üçün vəsait ayrılması həllini gözləyən məsələlərdəndir. Bundan əlavə, AMEA-da mənzil statusunun, mənzil sertifikatının, sosial ipotekanın işlənilməsi və təkmilləşdirilməsi zəruridir. Azad Həmkarlar İttifaqı ilə birgə sosial obyektlərin - alimlər evi, sanatoriya, pansionat, poliklinika və s. obyektlərin akademik şəbəkəsini yaratmaq, ilk növbədə istedadlı, yaradıcı gənclərin peşəkar inkişafına imkan yaradan əlavə maddi resursların axtarışının həyata keçirilməsi vacibdir.