"Atlas" Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, siyasi şərhçi Elxan Şahinoğlu İranın Ali dini lideri Ayətullah Seyyid Əli Xameneyinin Ərdəbil vilayəti üzrə nümayəndəsi Həsən Amulinin APA-ya verdiyi müsahibəsini şərh edib.
Politoloq Amulinin bəzi fikirlərinə diqqət çəkib:
"Birincisi, Amuli dedi ki, "İran və Azərbaycan bir millət-iki dövlətdir". Bu fikirlər adətən Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri haqqında deyilir. Amuli isə açıqlamasıyla demək istəyir ki, İran Azərbaycan üçün Türkiyə qədər dəyərlidir. Səfəviləri misal çəkməklə İranla Azərbaycanın ortaq tarixə malik olduğunu deyən Amuli iki ölkə arasındakı yaxınlığı "Azərbaycanın problemlərini öz problemimiz bilirik. İran və Azərbaycan Arazın iki qoludur. Mənşəyi, əsli və kökü birdir. Bu, tələb edir ki, iki ölkə arasında əlaqələr daha da inkişaf etsin. Şükürlər olsun, getdikcə əlaqələr daha da yaxşılaşır. Biz öz torpaqlarımızın izzətini necə istəyiriksə, Azərbaycan üçün də o cür izzət və başucalığı istəyirik" fikirləri ilə dəyərləndirib".
Elxan Şahinoğlu bildirib ki, Amuli Qarabağ haqqında da fikirlərini açıq ifadə edib:
"Qarabağın ermənilərin işğalı altında olduğunu bildirən Amuli problemin həll olunmamasında 3 dövlətin adını çəkib: Rusiya, ABŞ və həmişəki kimi İsrail. Amuli sonuncu dövləti Tehranın ənənəvi siyasətindən çıxış edərək xatırladıb, yoxsa İsrailin Qarabağ münaqişəsinin yaranmasında və həllinin uzanmasında heç bir rolu olmayıb və yoxdur. Ən maraqlısı Amulinin Rusiyanı ittiham etməsidir".
Politoloq Amulinin 2016-c ilin Aprel savaşı və erməni separatizmini tənqid etməsi ilə bağlı fikirlərinə də toxunub:
"İranın hansısa rəsmisindən heç zaman oxşar açıqlamalar eşitməmişik. Heç bir İran rəsmisi və ya yüksək rütbəli din xadimi açıq-aşkar Rusiyanı, erməni separatizmini tənqid etmir. Amuli ilk dəfə deyil ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə dəstək ifadə edir. Əsas sual budur: Bu açıqlamalar Amulinin yalnız özünə məxsusdur, yoxsa İranın siyasi və dini kəsimində onun kimi düşünən başqaları da var, varsa niyə onların oxşar açıqlamalarını eşitmirik və ya niyə demirlər ki, İran işğalçı Ermənistanla münasibətlərə yenidən baxmalıdır?
Bütün hallarda Amulinin səsləndirdiyi açıqlamalar Azərbaycanın xeyrinədir. Bu açıqlamalar işğalçılıq siyasəti yürüdən Ermənistan hakimiyyəti üçün mesaj əhəmiyyəti daşımalıdır. Azərbaycan İranın Ermənistanla əlaqələrindən narahatdır, ancaq bu o demək deyil ki, bu siyasət əbədidir və İran daima bu siyasətə sadiq qalacaq və İranda yaşayan azərbaycanlılar – ictimai fəallar, deputatlar, siyasilər və din xadimləri Tehranın Ermənistan siyasətini dəyişdirməyə çalışmayacaqlar. Öz növbəsində Azərbaycan İranda yaşayan milyonlarla azərbaycanlı amilindən öz xeyrinə istifadə etməyi bacarmalıdır".
Elxan Şahinoğlu əlavə edib ki, Ermənistanda İranı tənqid edən yazılar peyda olmağa başlayıb:
"Ermənistan Prezidenti Serj Sərkisyan bugünlərdə İranın "Şərq" qəzetinə müsahibəsində deyib ki, İran qazının Ermənistan üzərindən Avropaya nəqlinə hazırdırlar. İndi Ermənistan saytları Sərkisyanın bu açıqlamasına belə şərh verirlər ki, İran qazının Ermənistan üzərindən Avropaya nəqli haqqında illərdir danışılsa da, ortada konkret fəaliyyət yoxdur. Ayrıca, haqqında çox danışılan İran-Ermənistan dəmiryolu tikintisi də kağız üzərində qalıb.
Reallıqda İranla Azərbaycan arasında dəmir yolu çəkilir. Məsələ burasındadır ki, İran Ermənistandakı dağları yarıb dəmiryolunun tikintisinə milyardlarla dollar yatırım qoymaqdansa Azərbaycanla dəmiryolunun inkişafına üstünlük verir. Digər tərəfdən İranın gərəkli maliyyəsi yoxdur ki, Ermənistan üzərindən dəmir yolu çəksin, Ermənistana isə heç bir bank bu məqsədlə kredit ayırmaz. Bunun əvəzinə Azərbaycan İrana 500 milyon dollar kredit verir ki, öz ərazisindəki dəmir yolu tikintisini tamamlasın ki, Azərbaycan üzərindən keçən Şimal-Cənub nəqliyyat xətti tam gücüylə işləsin. Bu mənada yaxın perspektivdə İran-Azərbaycan iqtisadi münasibətlərinin inkişafının İran-Ermənistan münasibətlərinə təsir gücü hiss olunmalıdır".
BAXCP sədrinin müavini Elçin Mirzəbəyli isə bildirib ki, Seyid Həsən Amuli Azərbaycanın ünvanına ən sərt ittihamlar səsləndirən, istiqlalımızı, inkişaf modelimizi, konstision dövlət quruluşumuzu sevməyən şəxslərdən biridir: "İndi o, İranın dini liderinin fikirlərini öz emosional əlavələriylə yenidən təkrarlayıbsa, bu onun bizə qarşı mövqeyinin dəyişməsi anlamına gəlmir. Amuli, sadəcə İranın yeni dəst-xəttinə uyğun hərəkət edir. İranın mövcud hakimiyyəti və təbii ki, dini-siyasi rejimi Azərbaycan Respublikası ilə bağlı məsələlərdə siyasətinə müəyyən korrektələr edib. Son zamanlar İranın Azərbaycanda sevdirilməsi məqsədi daşıyan bəzi layihələrin həyata keçirilməsi də bunu sübuta yetirir. Amulinin "İran və Azərbaycan iki dövlət bir millətdir" deməsi Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinə qısqanclıqdan doğan söz oyunundan başqa bir şey deyil. Amuli və onun mənsub olduğu rejim millət anlayışını qaəbul etmir, hətta İran adlanan dövlətin mövcud hüquqi sərhədləri çərçivəsində, fəqət öz tarixi vətənlərində yaşayan Güney Azərbaycan türklərini də öz adıyla çağırmaqdan imtina edir, "İran xalqı", "İran milləti" deyimi ilə kifayətlənirlər. İndi Həsən Amuli nə demək istəyir? Demək istəyir ki, biz də "İran milləti"yik? Ya da artıq İranın klassik türk dövləti olduğunu qəbullənib? Biz belə söz oyunlarına inandığımız sadəlöhvlük mərhələsini çoxdan keçmişik. Ermənilər üçün Qarakilsədə kütləvi mərasim təşkil edən, işğalçı Ermənistanla hərtərəfli dostluq münasibətlərini davam etdirən bir rejimin təmsilçisinə hansı səbəbdən inanmalıyıq? Adama deyərlər, əgər Qarabağın azad olmasını istəyirsənsə, o zaman buyur, Ermənistanla bütün əlaqələri kəs, işğalçı ölkəyə qarşı sanksiyalar tətbiq elə... Yox əgər bütün bunları eləmirsənsə, o zaman get, xütbəni oxu, bizə nağıl danışma. İranın mövcud rejiminin İsrail-ermənistan əlaqələrinə müsbət yanaşması təbii qəbul olunmalıdır. Tehranın Ermənistanla bir dərdi yoxdu ki, rejimin dərdi bizimlədi. Azərbaycan-İsrail münasibətləri isə sadəcə Tehran üçün ölkəmizin dövlətçilik modelini Güney Azərbaycan türklərinin gözündən salmaq üçün bir bəhanədir. İranın Fələstinlə bağlı siyasəti də Amulinin bəyanatları qədər saxtadır. İslam təəssübkeşi olublar... Məgər sərhədlərinin beş addımlığında işğal olunan müsəlmanların torpağı deyil? Fələstin təəssübkeşliyi İranın Səudiyyə Ərəbistanı ilə nüfuz savaşında istifadə etdiyi ideoloji silahdan başqa bir şey deyil. Əgər bu qədər təəssübkeşdirlərsə Ermənistandakı səfirliklərini bağlasınlar, İrandakı Ermənistan səfirini də yola salsınlar getsin. Səudiyyə Ərəbistanı, Pakistan Ermənistanı dövlət kimi tanımır. Türkiyə Ermənistanı tanısa da, onunla heç bir əlaqəsi yoxdur. Danışanda bizə adlarını sadaladığım ölkələrdən "bir köynək yaxın" olduqlarını deyirlər".