Əlillərin ötüb keçən əziyyətli ömrü... Hadisə

Əlillərin ötüb keçən əziyyətli ömrü...

Azərbaycan prezidentinin 17 mart 2014-cü il il tarixli fərmanına əsasən ümumi xəstəlik, hərbi xidmət dövründə xəstələnmə, əmək zədəsi və peşə xəstəliyi, hərbi əməliyyatlar keçirilən zonada olmaqla əlaqədar, Çernobıl AES-də qəzanın ləğvi ilə əlaqədar baş verən I qrup əlilliyə görə sosial müavinət alanlara Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqaüdü təsis edildi.
Birinci qrup əlil Sevda Səfərəliyeva adıçəkilən qərarın sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlara şamil edilmədiyini deyir: "Həmin uşaqlara ayda 67 manat müavinət ödənir. Amma səhhətində problem olan uşağın ciddi müalicəyə, tibbi və sosial reablitasiyaya, eləcə də yüksək təhsilə ehtiyacı var.
Amma əlil uşaqları olan ailələrdə maddi vəziyyət çox halda aşağı olduğuna görə valideynlər əlacsız qalır. Yəni valideyn uşağından usanmır, sadəsə ona kömək edə bilmir. Əksər ailələrdə əlilliyi olan uşaqdan başqa sağlam uşaqlar da olur və ana ailənin yükünü tək çəkməli olur. Həmin xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşağa diqqət ayırmaq isə ailənin digər üzvlərinə, hətta ananın özünə lazımi diqqət ayıra bilməməsi hesabına başa gəlir. Əslində bu uşaqların yerli icra hakimiyytləri səviyyəsində güclü dəstəyə ehtiyacları var".
Sevda Səfərəliyeva bir çox ailələrin məcburiyyət üzündən xüsüsi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlarından imtina etdiyini bildirir: "Belə uşaqlar xüsusi müəssisələrdə yerləşdirilir. Amma həmin müəssisələrin personalının sayca az və əmək haqqının isə cüziliyi həmin uşaqların vəziyyətinin daha da pisləşməsinə səbəb olur. Halbuki dövlət həmin uşaqların xüsusi müəssisələrdə saxlanması xərclərini birbaşa ailələrə ayırsa, dövlətin də xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə azalar".
Sevda xanımın fikrincə, cavabdeh məmurlar öz vəzifə borclarını yerinə yetirmir, hər vəchlə əlilliyi olan insanları görməzdən gəlirlər: "Fikir vermisinizsə, son vaxtlar qorxulu bir tendensiya dəb halını alıb. Xəbər başlıqlarında əlillərə avtomobil verildi, ev verildi deyə yazılır. Halbuki xəbəri oxuyanda ancaq müharibə əliləlrinə və şəhid ailələrinə aid olduğu aydın olur. Bu çox ciddi meqamdir. Bu o demekdir ki, ümumi səbəbdən əlilləri cəmiyyətdən dövlətin özü gizlədir və imtiyazlı əlillər arxasında bizim səsimiz duyulmaz olur.
İcbari sığortaya gəldikdə burda da müəyyən məqamlar var. Bildiyim qədər əlilliyi olan şəxsləri sığorta etmirler. Əgər sığorta varsa, bu yalnız ümumi xəstəliklərlə bağlı olur. Yəni həmin sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların əsas diaqnozunu əhatə etmir".
Sevda Səfərəliyeva əlil uşağı olan ailələrin yaşadığı digər əhəmiyyətli problemə də toxundu: "Çox zaman ailədə əlilliyi olan uşaq olanda, xususilə də o uşaq ailənin yeganə övladıdırsa, ailə dağılır. Yəni kişilər adətən belə uşaqların problemləri ilə məşğul olmaq istəmirlər. Ailəsini atan kişiləri nəinki uşağın müalicə xərclərinə, heç aliment ödəməyə də cəlb etmək olmur. Hesab edirəm ki, dövlət ağır vəziyyətdə olan qadınları tək qoymamalıdır".
Ağdaşdan Mələk Xəlilova hazırkı durumunun kritik olduğunu bildirir. Ailənin yeganə övladının xüsusisi qayğıya ehtiyacı olduğuna görə, ailə başçısı ana və uşaqdan imtina edib: "Qızım uşaq serebral iflicin tetrapalezin kiperkinik formasıdır. Yerində otura və əlində nə isə tuta bilmir. 5 yaşı olmasına baxmayaraq iki aylıq uşaq kimi qayğısına qalmaq lazımdır. Hər iki aydan bir, ildə 4 dəfə qızımı Bakıda yerləşən Uşaq Bərpa Mərkəzinə aparıram. Bir dəfəlik yol pulum 40 manat edir, nevropotoloq həkimin qəbulu 30 manat, dərmanlar da ən aşağı məbləğli reseptin qiyməti 80 manat təşkil edir. Dərmanların ümumi məbləği 300 manata qədər qalxa bilir. Üstəlik qızımın geyindiyi pamperslərin pulu da bu xərclərə əlavə etmək lazımdır".
Övladı ilə birgə ata evində yaşadığını bildirən Mələk xanım 120 manat sosial yardım aldığını deyir: "Qızımın atası 50 manat aliment verir, qızıma isə 67 manat pensiya verilir. Mən uşağın təkcə ortopedik ayaqqabısını 90 manata alıram, pampers və dərmanlarına pul heç çatmır. Paltarını və yeməyini hələ demirəm. Mən sənətim üzrə olmasa da istənilən digər işdə işləyə bilərəm. Amma qızımı qoyacaq bir yer olmadığı üçün ayda cəmi 230 manat pulla uşağın nevroloji müalicəsini, pampersini, paltarini, yeməyini, fizoloji müalicəsini həll etməyə çalışıram. Evin kommunal xərcləri və özümə aid şəxsi xərclər haqda heç nə demirəm. Serebral iflic keçirən uşaqlar əsasən hərəkətsiz olduqları üçün qəbz olurlar. Onlara vitaminli qidalar lazımdı. Məsələn, uşaq çoxlu meyvə, yoqurt yeməlidir. Başqa ölkələrdə əlilliyi olan şəxslər bütün kommunal xidmətlərdən azad olunurlar. Məsələn, Rusiyada qohumumuz var, üç uşaq anasıdı deyə ictimai nəqliyyatdan pulsuz istifadə edir. Hər gün uşağa üç ədəd "aquşa" südü verilir, halbuki həmin süd bizdə 80 qəpikdir. Hələ başqa yardımları demirəm. Mən anayam, uşağıma da baxıram, ev işlərini də çatdırıram. Amma bir nəfər olmalıdır ki, belə uşaqlarla bir-iki saatlıq da olsa məşğul olsun, ona nəyisə öyrətsin. Məncə, bütün baxçalarda belə uşaqlarla məşğul olan müəllimlər olmalıdır. Bizdə isə uşağın yalnız məktəb yaşı çatdıqda evə müəllim gəlir. Amma əslində heç gəlmir də. Mən qızımı rayonda baxçaya apara bilmirəm, onunla kim məşğul olacaq ki? İxtisasca müəllimə olsam da qızıma görə əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmaqdan da məhrum olmuşam".
Mələk xanımın dediyinə görə, uşağı başqa ölkəyə müalicəyə aparmaq üçün müvafiq qurumlara müraciət etsə də hələ bir xəbər yoxdur. Dediyinə görə, hər zəng vurduqda ona gözləməyi məsləhət bilirlər".
Mələk xanım, qızı ilə küçəyə çıxanda ətrafdakı insanların reaksiyasından da gileyləndi: "Mən qızımdan utanmıram və çəkinmirəm, hara getsəm onu da özümlə aparıram və o nə istəyir, edirəm. Qızım hər şeyi başa düşür, amma duyduğunu gözləri ilə başa salır".
Proqressiv əzələ distrofiyasi və atrofiyası xəstəliyindən əziyyət çəkən birinci qrup əlil Zaur Hacılı əlil uşağı olan ailələrin heç birinin sosial güvəni olmadığını deyir: "Biz ailədə 5 nəfərik - atam, anam, mən, qardaşım və gəlinimiz. Sadəcə atam və qardaşım işləyir, anam isə mən uşaq olandan mənə görə işləyə bilmir, qardaşımın əmək haqqısı (350 Azn) heç özünə çatmır. Biz sadəcə atamın gəliri ilə keçinirik. Bu isə əlilliyimin mənə verdiyi əziyyətləri azaltmaq üçün yetmir, belə ki, mənim 3 aydan bir 1 aylıq masajım 300 manat edir (daha yaxşı masaj isə günü 15-20 manatdır), əlavə tok isə 150 manat - toplam 450 manat. İdman üçün isə 250-300 əlavə xərc tələb olunur, üstəlik aparılan müalicələrin nəticəsinin gələn 3 ay içərisində yox olmaması üçün lazımı avadanlıqlar lazımdır, onlar isə od qiymətinədir. Razılaşarsınız ki, 5 nəfərlik ailədə tək gəlirlə bunları etmək qeyri-mümkündür. Atamın heç bir güzəşti olmadığına görə, 3 aydan bir müalicə yerinə ildə bir dəfə müalicə almaq adı ilə masaj olunuram. Bu müalicənin nəticəsinin olmaması səhhətimin surətlə zəifləməsinə səbəb olur. Beləliklə, problemlərim 1-ə 5 artır".
Zaur Hacılının dediyinə görə, səhhətini müəyyən qədər bərpa etmək məqsədi ilə respublikada mövcud 16 Əlillərin Bərpa Mərkəzindən biri olan 6-cı mikrorayondakı Əlillərin Bərpa Mərkəzinə yazılıb: "4 ay növbəmi gözlədim, nəhayət, vaxt yetişəndən sonra getdiyim Bərpa Mərkəzi məndə çox böyük bir təəssüf hissi yaratdı. Əlillərin Bərpa Mərkəzinin bina quruluşu elə bir şəkildədir ki, dəhlizlər arası keçid, otaqlara və liftə girişdə mənim kimi fiziki gücü az əlillərin araba ilə hərəkəti çox çətin və əziyyətlidir. Çünki qapı keçidində maniyyə zolaqları var, hətda akülü əlil arabası olsa belə 15 günlük müalicə müddətində çox bahalı olan araba sıradan çıxar. Tualet o qədər kiçikdir ki, kiminsə yardımı ilə tualetə girmək imkansızdır, indi özünüz düşünün: əzələ zəifliyi olan bir adam tək başına tualet ehtiyacını necə qarşılasın. Əlillərin Bərpa Mərkəzinin ləvazimatları mənim kimi proqressiv əzələ distrofiyasi və atrofiyası xəstəliyindən əziyyət çəkənlər üçün qətiyyən uyğun deyil, masaj masası çox yüksək olduğundan hər dəfə kiminsə yardımına ehtiyac yaranır. Belə yardımı göstərəcək personal isə yoxdur. Məhz buna görə də 10 günlük müalicə müddətində 1 gün masaj olundum, halbuki mənim kimi xəstəyə masaj çox vacibdir. USM otağında üzləşdiyim əziyyəti xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Belə ki, otaq o qədər kiçikdir ki 50 yaşında anam məni çox əziyyətli bir şəkildə USM masasına uzada bildi".
Zaur Hacılı bildirir ki, gündəlik məişətini təmin etmək, eləcə də aldığı müalicənin nəticələrinin uzun müddət davam etməsi üçün bir sıra tibbi avadanlığa ehtiyacı var. Buna ailəsinin maddi durumu imkan vermədiyindən yardım üçün Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Hazirliyinə müraciət edib, lakin hələ heç bir cavab almayıb: "33 yaşım var və heç bir gündəlik ehtiyacımı özüm qarşılaya bilmirəm. Bütün ehtiyaclarımı 55 yaşındakı anam qarşılayır. 33 yaşlı yetkin yaşlı bir insanın heç bir ehtiyacının özünün qarşılaya bilməməsinin verdiyi əziyyət bir tərəfdən, 55 yaşlı anama da verdiyim əziyyətin vicdan əzabı o biri tərəfdən mənə çox əzab verir. Bu həyatı, bu hissləri bütün əlilliyi olan dostlarım yaşayır. Həyat ötüb keçən ömür gün deyil, həyat yaşanan gözəl gündür. Bizim həyatımiz bu möhtaclıq ucbatından çox təəssüf ki, sadəcə ötüb keçir".
Zaur Hacılının dediyinə görə, əlilliyi olanların əngəllərini 70-80% azaldacaq texniki vasitələr mövcuddur, amma çox baha olduğundan onları nəğd yolla və qısa bir zamanda əldə etmək qeyri-mümkündür. Buna görə də nazirliyə yazdığı müraciətdə həyat şəraitini yüngülləşdirəcək avadanlıqları əldə etmək üçün əlillərə müvafiq şərtlərlə kredit ayrılmasını təklif edib: "Əgər mən 7791 manatlıq bir məhsulu 10 il müddətinə kreditlə götürsəm, bir aya 65 manat ödəməliyəm (ildə 10 faiz müavinət və pensiya artımını da nəzərə almaqla). Sual yarana bilər ki, sənin ömrün 4-5 il sonra tamamlanarsa, yerdə qalan 3895 manatı necə ödəyəcəksən? Mən bu müddətdə bu məbləği kredit kimi götürürəmsə, deməli, mənə zamin duracaq yaxın ətrafım olmalıdır. Kim, necə sualına cavab olaraq deyim ki, zamin ola biləcək şəxslər mənim atam, anam, bacım, qardaşım, dayım, xalam, əmim və digər qohumlarım ola bilər. Bu işə razılıq verəcək dost-tanış (maaş və ya pensiya kartları vasitəsilə) da ola bilər. Təbii ki, onların razılığını təsdiq edən sənədin olması şərtdir. Yəni mən krediti ödəyə bilmədikdə, bu şəxslər, yəni könüllü zamin olanlar borcu aybaay ödəyə bilər".

Ülviyyə Tahirqızı