Slovakiya Respublikasının xarici və Avropa işləri üzrə naziri Yuray Blanar APA-ya eksklüziv müsahibə verib. O, Prezident İlham Əliyevin 8-9 dekabr tarixlərində Slovakiyaya rəsmi səfərinin nəticələri, Azərbaycan–Slovakiya münasibətləri və gələcək əməkdaşlıq perspektivləri barədə danışıb.

Slovakiya-Azərbaycan münasibətləri bir sıra sahələrdə əhəmiyyətli dərəcədə genişlənib

– Azərbaycan Respublikası və Slovakiya Respublikası arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin qurulması haqqında Birgə Bəyannamə çərçivəsində hansı işlər həyata keçirilib?

– Azərbaycan Respublikası və Slovakiya Respublikası arasında Strateji Tərəfdaşlığın qurulması haqqında Birgə Bəyannamənin 7 may 2024-cü il tarixində Baş nazir Robert Fitsonun Bakıya rəsmi səfəri zamanı imzalanmasından sonra ikitərəfli münasibətlərimiz bir sıra sahələrdə əhəmiyyətli dərəcədə dərinləşib və genişlənib.

Bu strateji tərəfdaşlığın həyata keçirilməsi son aylarda yüksək səviyyəli təmasların diqqətəlayiq intensivliyi ilə aydın şəkildə özünü göstərir. Son dövrdə Azərbaycan bir sıra yüksək rütbəli Slovakiya rəsmiləri – Ali Məhkəmənin Prezidenti, Baş Qərargah rəisi, eləcə də Qələbə Günü münasibətilə keçirilən paradda iştirak edən Baş nazirin müavini və müdafiə naziri tərəfindən ziyarət olunub.

Ən yüksək səviyyədə bu dinamik mübadilə siyasi dialoq, təhlükəsizlik əməkdaşlığı, ədalət və hüququn aliliyi, həmçinin müdafiə sahəsində əməkdaşlıq daxil olmaqla, Strateji Tərəfdaşlığın müxtəlif sektorlar üzrə həyata keçirilməsinə dair güclü öhdəliyimizi nümayiş etdirir.

Slovakiya bu tərəfdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsinə sadiq qalır, çünki bu əməkdaşlıq hər iki ölkənin qarşılıqlı maraqlarına xidmət edir və regional sabitliyə və əməkdaşlığa töhfə verir.

Azərbaycanla Slovakiya arasında ikitərəfli münasibətlərin hazırkı vəziyyəti əla və dinamikdir

– Azərbaycan və Slovakiya arasında ikitərəfli münasibətlərin hazırkı vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz və əməkdaşlıq hansı sahələrdə daha da inkişaf etdirilə bilər?

– Azərbaycan və Slovakiya arasında ikitərəfli münasibətlərin hazırkı vəziyyəti əla və dinamik inkişaf edən bir səviyyədədir. 2019-cu ildə Slovakiyanın Bakıda səfirliyinin, 2023-cü ildə isə Azərbaycanın Bratislavada səfirliyinin açılmasından sonra qarşılıqlı ticarətimiz 8 dəfə artıb. Bu möhtəşəm artım ikitərəfli iqtisadi tərəfdaşlığımızın böyük potensialını nümayiş etdirir.

2019-cu ildə qarşılıqlı xarici ticarət dövriyyəmiz 24,4 milyon avro təşkil edirdisə, 2024-cü ildə bu rəqəm 210,9 milyon avroya çatıb - ixrac – 111 milyon avro, idxal – 99,9 milyon avro - Slovakiyanın xeyrinə 11,1 milyon avro müsbət balansla. Slovakiya Azərbaycana avtomobil ixracında ilk üç ölkədən biridir. Slovakiya Respublikasına idxal olunan məhsulların ən böyük hissəsini isə dəyəri 98,52 milyon avro olan neft və neft məhsulları - Azərbaycan idxalının 99 faizi - təşkil edib.

Azərbaycan Avropanın enerji diversifikasiyasında strateji rol oynayır

Biz əməkdaşlığımızı daha da dərinləşdirmək üçün bir çox sahələrdə, xüsusən də artıq təsirli inkişaf trayektoriyası nümayiş etdirdiyimiz ticarət və iqtisadi əməkdaşlıq sahəsində mühüm imkanlar görürük. Enerji təhlükəsizliyi də prioritet olaraq qalır, çünki Azərbaycan Avropanın enerji diversifikasiyasında strateji rol oynayır. Biz həmçinin təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığımızı gücləndirməyin və insanlararası əlaqələri təşviq etmək üçün mədəni mübadiləni genişləndirməyin vacibliyini dərk edirik.

İkitərəfli münasibətlərimizin gücü həm də siyasi təmaslarımızın intensivliyi ilə nümayiş olunmaqdadır. Hazırda Azərbaycan Prezidentinin Slovakiyaya ilk tarixi rəsmi səfərinin şahidi oluruq ki, bu da münasibətlərimizdə mühüm mərhələdir. Gələcəyə nəzər salaraq, gələn il Slovakiya hökumətinin bir sıra nümayəndələrinin Azərbaycana rəsmi və işgüzar səfərləri planlaşdırılır. Bu davamlı və tez-tez baş tutan yüksək səviyyəli siyasi dialoq bütün sahələr üzrə ikitərəfli münasibətlərin daha da dərinləşdirilməsi üçün möhkəm əsas yaradır. Slovakiya bu müsbət dinamikanı davam etdirməyə və Azərbaycanla strateji tərəfdaşlığını gücləndirməyə sadiqdir.

Şübhəsiz ki, Azərbaycanda beş sənədin imzalandığını, bununla da əməkdaşlıq portfelimizin əhəmiyyətli dərəcədə genişləndiyini müşahidə etdiniz. Həmin sənədlər bunlardır: Slovakiya Respublikasının Xarici və Avropa İşləri Nazirliyi ilə Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi arasında konsul məsələləri üzrə əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu; Slovakiya Respublikasının Dövlət Baytarlıq və Qida İdarəsi ilə Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi arasında heyvan sağlamlığı və qida təhlükəsizliyi sahəsində əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu; Slovakiya Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi ilə Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi arasında Anlaşma Memorandumu; Slovakiya Ticarət və Sənaye Palatası ilə Azərbaycan Respublikasının Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA) arasında Anlaşma Memorandumu; Slovakiya Respublikasının Müdafiə Nazirliyi ilə Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Sənayesi Nazirliyi arasında əməkdaşlıq üzrə Niyyət Protokolu.

Gördüyünüz kimi, Slovakiya və Azərbaycan yalnız müdafiə sənayesi və ya ümumi ticarət kimi ənənəvi sahələrə diqqət yetirmir, həm də incəsənət, musiqi, teatr və digər mədəniyyət formaları vasitəsilə insanlara fayda vermək və özümüzü zənginləşdirmək niyyətindəyik. Konsul məsələlərinə və mədəniyyətə həsr olunmuş memorandumlar bu baxımdan kifayət qədər aydın mesaj verir.

Yuxarıda qeyd olunanlara əsaslanaraq, Azərbaycan Prezidenti Zati-aliləri cənab İlham Əliyevin Slovakiyaya ilk tarixi rəsmi səfərindən çox müsbət təəssürat aldım. Cənab Prezident Slovakiya Respublikasının Prezidenti Peter Pelleqrini ilə ikitərəfli danışıqlar apardı, həmçinin Slovakiya Respublikasının Milli Şurasının sədri Riçard Raşi və Slovakiya Respublikasının Baş naziri Robert Fitso ilə görüşdü. Məncə, bu faktlar əlavə izaha ehtiyac qoymur. Biz sübut etdik ki, dövlətlərarası münasibətlərimizin mövcud dinamizmi davamlı bir tendensiyadır, nəzərə alınmağa layiqdir və gələcək dövrlər üçün daha çox qarşılıqlı təmaslar vəd edir.

Slovakiyanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvlüyünə namizədliyinə Azərbaycanın verdiyi dəstəyi yüksək qiymətləndiririk

– Hər iki ölkə beynəlxalq platformalarda necə əməkdaşlıq edir?

– Strateji tərəfdaşlığımız çərçivəsində Slovakiya və Azərbaycan beynəlxalq platformalarda da əməkdaşlıq etməyi öhdələrinə götürüblər. Slovakiya beynəlxalq strukturlarda Azərbaycanın obyektiv və pozitiv şəkildə təqdim olunmasına ardıcıl olaraq çalışır və çoxtərəfli platformalarda balanslı və ədalətli yanaşmaların tətbiqini müdafiə edir.

Biz Slovakiyanın 2028–2029-cu illər üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvlüyünə namizədliyinə Azərbaycanın verdiyi dəstəyi yüksək qiymətləndiririk. Beynəlxalq arenada bu qarşılıqlı dəstək ikitərəfli münasibətlərimizin dərinliyini və yetkinliyini əks etdirir, həmçinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və digər beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində ortaq maraqlarımızın irəli aparılması üçün birgə çalışmağa sədaqətimizi nümayiş etdirir. Bu cür əməkdaşlıq yalnız ikitərəfli tərəfdaşlığımızı gücləndirmir, eyni zamanda, qlobal çağırışlar üzrə effektiv çoxtərəfliliyə və konstruktiv dialoqa da töhfə verir.

Azərbaycan NATO üçün mühüm tərəfdaşdır

– Slovakiya NATO-nun Bakıda Əlaqələndirici Səfirliyi rolunu nəzərə alaraq, Azərbaycan–NATO münasibətlərinin inkişafına necə dəstək verir?

– NATO-nun Əlaqələndirici Səfirliyinin əsas vəzifəsi ev sahibi ölkə ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində NATO-nun tərəfdaşlıq fəaliyyətlərini və ictimaiyyətlə əlaqə təşəbbüslərini dəstəkləməkdir.

Məsələn, biz NATO qərargahından və Cənubi Qafqaz üzrə regional mandatı olan Gürcüstandakı NATO Nümayəndəliyindən bir neçə səfərin təşkilini asanlaşdırmışıq. Həmçinin, İsveçlə birlikdə Əlaqələndirici Səfirliklər olaraq universitet tələbələri və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri üçün müxtəlif ictimai diplomatiya tədbirləri təşkil etmişik. Bu tədbirlərdə biz NATO–Azərbaycan əməkdaşlığı, eləcə də NATO-nun Mobil Təlim Qrupları tərəfindən Azərbaycanda həyata keçirilən fəaliyyətlər barədə məlumat paylaşmışıq.

Azərbaycan NATO üzvlüyünə can atmasa da, Alyans üçün mühüm tərəfdaşdır – o, ISAF kimi əməliyyat missiyalarına praktiki töhfə verir və bu da NATO-nun regiondakı missiyasına düşən yükü azaldır.

Azərbaycan NATO standartlarına yaxınlaşmağa artan maraq göstərir və təhsil, potensialın artırılması, enerji təhlükəsizliyi, hibrid müharibəyə qarşı mübarizə, eləcə də elm sahəsində əməkdaşlıq daxil olmaqla geniş proqramlarla maraqlanır.

Hərbi-texniki və müdafiə sahəsində əməkdaşlığımız əhəmiyyətli dərəcədə güclənib

– Ötən il 7 may tarixində Baş nazir Robert Fitsonun Azərbaycana səfəri zamanı imzalanan sazişlər fonunda hərbi-texniki və müdafiə əməkdaşlığını necə qiymətləndirirsiniz?

-Baş nazir Robert Fitsonun ötən il 7 may tarixində Azərbaycana səfəri zamanı imzalanan sazişlərdən sonra hərbi-texniki və müdafiə sahəsində əməkdaşlığımız əhəmiyyətli dərəcədə güclənib. Bu, yüksək rütbəli Slovakiya müdafiə rəsmilərinin, eləcə də işçi səviyyəli ekspert qruplarının Azərbaycana çoxsaylı səfərləri ilə özünü göstərir və öhdəliklərimizin praktiki şəkildə həyata keçirildiyini nümayiş etdirir.

Azərbaycan müəyyən silah sistemləri və hərbi texnikadan istifadə üzrə qiymətli praktiki təcrübəyə malikdir ki, bunlar Slovakiya Silahlı Qüvvələrinin arsenalının bir hissəsidir. Bu isə təcrübə mübadiləsi, qabaqcıl praktikalara dair fikir paylaşımı və texniki biliklərin ötürülməsi üçün təbii imkanlar yaradır. Bundan əlavə, Azərbaycanın müdafiə sənayesi son illərdə nəzərəçarpacaq dərəcədə inkişaf edib və Slovakiya müəyyən sahələrdə satınalma üzrə əməkdaşlıq imkanları görür.

Slovakiya tarixi olaraq güclü müdafiə sənayesinə malikdir və yüksək texniki biliklərlə, istehsal imkanları ilə seçilir. Bu səbəbdən hər iki tərəfin dəyər qatdığı əməkdaşlığa qarşılıqlı və səmimi maraq mövcuddur. Bu qarşılıqlı yanaşma müdafiə tərəfdaşlığımızın balanslı və qarşılıqlı faydalı olmasını təmin edir, Azərbaycanın əməliyyat təcrübəsi və inkişaf edən müdafiə qabiliyyətlərini Slovakiyanın formalaşmış sənaye və texniki potensialı ilə birləşdirir.

Biz bu əməkdaşlığın gələcək dövrdə daha da inkişaf etdirilməsi üçün böyük potensial görürük. Buraya birgə layihələr və qarşılıqlı satınalma mexanizmləri üzrə imkanlar da daxildir.

Slovakiya qaz mənbələrinin və nəqli marşrutlarının diversifikasiyası səylərində Azərbaycanı mühüm strateji tərəfdaş hesab edir

– Enerji sektorunda əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün hansı yeni layihələr hazırlanır?

– Slovakiya və bütövlükdə Mərkəzi və Şərqi Avropa regionunun üzləşdiyi mövcud enerji çağırışlarını nəzərə alaraq, Slovakiya qaz mənbələrinin və nəqli marşrutlarının diversifikasiyası səylərində Azərbaycanı mühüm strateji tərəfdaş hesab edir. Bu əməkdaşlıq, xüsusilə də Rusiyadan qaz idxalını dayandırmağı hədəfləyən RePowerEU təşəbbüsü kontekstində daha da vacib hal alıb.

Azərbaycanın qaz tədarükləri həm nəqli marşrutlarının, həm də mənbələrin real diversifikasiyasını təmin edir. Qısamüddətli dövrdə infrastruktur məhdudiyyətlərinə görə imkanların məhdud olduğunu başa düşsək də, Slovakiya Azərbaycan hökumətinin və şirkətlərinin bütün bu çətinliklərin həllində göstərdiyi səylərə görə minnətdarlığını bildirir.

Bizim əsas qaz təchizatçımız olan SPP istər qaz tədarükləri, istərsə də mövcud dar boğazların aradan qaldırılmasına yönəlmiş infrastruktur layihələri sahəsində uzunmüddətli əməkdaşlıq imkanlarını araşdırmağa açıqdır. SOCAR ilə təbii qaz tədarükünə dair qısamüddətli pilot müqavilə bu istiqamətdə yaxşı ilk addım olub.

Slovakiya həmçinin Solidarity Ring, Vertical Corridor və Eastring kimi layihələrin əhəmiyyətini vurğulayır. Bu layihələr təchizat mənbələrinin, o cümlədən Azərbaycanın diversifikasiyasını təmin etməklə regionumuza qazın çatdırılmasında mühüm rol oynaya bilər. Bu təşəbbüslər Avropa İttifaqının qaz marşrutlarını və mənbələrini şaxələndirməyə yönəlmiş daha geniş səyləri ilə tam uyğunluqdadır və Slovakiya onların həyata keçirilməsinə sadiqdir.

– Kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlığın gücləndirilməsi üçün hansı imkanlar mövcuddur?

– Slovakiya geniş təcrübəyə və yaxşı inkişaf etmiş kənd təsərrüfatı sektoruna malikdir. Ölkəmizdə müasir kənd təsərrüfatı təcrübələri, aqrar texnologiyalar və kənd yerlərinin inkişafı sahəsində böyük bilik və bacarıqlara sahib çoxsaylı kənd təsərrüfatı müəssisələri fəaliyyət göstərir. Kənd təsərrüfatı sektorumuz uzun illərə söykənən ənənəyə malikdir.

Biz bilirik ki, Qarabağ regionunda kənd təsərrüfatı tədricən bərpa olunur və yenidən canlandırılır. Slovakiya bu mühüm prosesə öz təcrübəsini bölüşməklə dəstək göstərməkdən məmnun olardı.

Slovakiyanın kənd təsərrüfatı sektoru, xüsusilə taxıl istehsalı, heyvandarlıq və qida emalı sahələrində güclüdür. Şirkətlərimiz müasir aqrotexnologiyaların tətbiqi, səmərəli suvarma sistemlərinin qurulması və davamlı torpaq idarəetmə təcrübələri sahəsində özünü təsdiqləmiş bacarıqlara malikdir.

Biz əməkdaşlıq üçün təkcə bilik və təcrübə mübadiləsi deyil, həm də ticarət imkanları, birgə müəssisələr və hər iki ölkənin kənd təsərrüfatı sektorlarına töhfə verə biləcək investisiya layihələri baxımından böyük potensial görürük. Bu əməkdaşlıq həmçinin regionda ərzaq təhlükəsizliyinə də müsbət təsir göstərə bilər.

Slovakiya Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin müsbət inkişafını alqışlayır

– Avropa İttifaqının üzvü kimi Slovakiya Azərbaycan–Aİ münasibətlərinin müsbət inkişafına necə dəstək verir?

– Slovakiya Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin müsbət inkişafını alqışlayır. Biz Azərbaycanı, xüsusilə enerji diversifikasiyası və təchizat təhlükəsizliyi baxımından, Aİ üçün strateji tərəfdaş kimi qəbul edirik.

Slovakiya Azərbaycanla bağlı prinsipial mövqeyini hər zaman qoruyub saxlayıb: biz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və suverenliyini qətiyyətlə dəstəkləmişik. Bu, ikitərəfli münasibətlərimizin təməl daşı olub və belə də qalacaq.

Gələcəkdə Slovakiya Azərbaycanla münasibətlərdə obyektiv və praqmatik yanaşmanı davam etdirəcək. Biz Aİ tərəfdaşlarımızı Azərbaycanla əməkdaşlıqda qarşılıqlı faydalı tərəfdaşlığa əsaslanan müsbət gündəliyə fokuslanmağa təşviq edirik.

Biz hesab edirik ki, bəzi ölkələrə qarşı təəssüf ki, bəzən tətbiq edilən ikili standartlardan çəkinmək vacibdir. Slovakiya Aİ-nin Azərbaycan da daxil olmaqla bütün tərəfdaşlarla münasibətlərində ardıcıl, ədalətli və balanslı yanaşmanı müdafiə edir. Bu həmçinin Ermənistana münasibətdə də keçərlidir.

Bu konstruktiv mövqeni qorumaqla, Slovakiya Azərbaycan–Aİ münasibətlərinin hər iki tərəfin maraqlarına xidmət edəcək və daha geniş regionda sabitlik və rifaha töhfə verəcək şəkildə gücləndirilməsinə çalışır.

Slovakiya Azərbaycan və Ermənistan arasında 8 avqustda Vaşinqtonda imzalanmış razılaşmaları böyük məmnuniyyətlə qarşıladı

– Azərbaycan və Ermənistan arasında Vaşinqtonda 8 avqust tarixində imzalanmış sülh gündəmini irəli aparan sənədlərə Slovakiya necə yanaşır?

– Slovakiya Azərbaycan və Ermənistan arasında 8 avqust tarixində ABŞ Prezidenti Donald Trampın iştirakı ilə Vaşinqtonda imzalanmış razılaşmaları böyük məmnuniyyətlə qarşıladı. Bu razılaşmalar regionda onilliklər boyu davam edən münaqişəyə son qoymaq istiqamətində mühüm irəliləyiş deməkdir. Biz Amerika Birləşmiş Ştatlarının və Prezident Donald Trampın bu tarixi nailiyyətin əldə olunmasında göstərdiyi böyük töhfəni yüksək qiymətləndiririk.

Aİ üzvü kimi bu razılaşmalar bizim üçün həm də onu sübut edir ki, ən mürəkkəb və uzunmüddətli münaqişələrdə belə sülh həlləri mümkündür. Vaşinqton razılaşması göstərdi ki, səmimi siyasi iradə, konstruktiv dialoq və effektiv beynəlxalq dəstək olduqda sülhə nail olmaq mümkündür. Slovakiya hesab edir ki, bu razılaşmalar Cənubi Qafqaz regionu üçün yeni bir səhifə açır və sabitlik, rifah və əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar yaradır.

Slovakiya Qarabağda sosial-iqtisadi həyatın bərpasında Slovakiya şirkətlərinin iştirak imkanına malik olmasından böyük məmnunluq duyur

– Qarabağda bərpa və yenidənqurma işlərində Slovakiya şirkətlərinin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi nəzərdə tutulur?

– Slovakiya Qarabağda sosial-iqtisadi həyatın bərpasında Slovakiya şirkətlərinin iştirak imkanına malik olmasından böyük məmnunluq duyur.

Bildiyiniz kimi, SMART Village Baş Qərvənd layihəmiz artıq bu ilin sentyabr ayında icra mərhələsinə qədəm qoyub. Beləliklə, Slovakiya belə mühüm bir layihəni icra etmək imkanı qazanmış ilk ölkə olub. Bu, ikitərəfli münasibətlərimizin gücünü və keyfiyyətini, həmçinin ölkələrimiz arasında mövcud etimadı açıq şəkildə nümayiş etdirir.

Biz bu layihəni yalnız biznes imkanı kimi deyil, həm də münaqişənin nəticələrindən əziyyət çəkmiş insanlar üçün normal həyatın bərpasına töhfəmiz kimi görürük. Slovakiya şirkətləri bu ərazilərdə müasir və davamlı infrastruktur yaratmaq üçün öz biliklərini, texnologiyalarını və təcrübələrini ortaya qoyurlar. Ümid edirik ki, smart kənd layihəsinin uğurlu icrası Slovakiya şirkətlərinin Qarabağ üzrə daha geniş bərpa layihələrində iştirakına yol açacaq və regionda sülhə, sabitliyə və rifaha töhfə verəcək.

Biz inanırıq ki, investisiyaların təşviqi və qorunması üzrə üçüncü hökumətlərarası iqtisadi sazişin - birincisi iqtisadi əməkdaşlıq haqqında, ikincisi ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması haqqında sazişdir - imzalanması ilə Slovakiya şirkətləri Qarabağda daha geniş şəkildə təmsil olunacaq və qarşılıqlı fəaliyyətlərimizə birbaşa investisiyalar daxil olacaq.