Hikmət Babaoğlu: "Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü və suverenliyini güzəştə getməyəcək"

ATƏT-in Minsk Qrupunun amerikalı oəmsədri Ceyms Uorlik Ermənistanda Qarabağ bağlı növbəti açıqlamasını verib: "Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üzrə danışıqları yeni səviyyəyə çıxarmağın vaxtı çatıb. Artıq münaqişəli ölkələrin dövlət başçıları və xarici işlər nazirləri səviyyəsində keçirilən nadir görüşlər kifayət etmir, tərəflərin müstəqil şəkildə müəyyənləşdirəcəyi formatda rəsmi danışıqlara ehtiyac var". Amerikalı həmsədr həmçinin əlavə edib ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli Helsinki Yekun Aktının prinsipləri əsasında olmalıdır.
Ceyms Uorlik əlavə edib ki, NATO bəyannaməsi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması üçün çıxış nöqtələri qismində BMT Nizamnaməsinə və Helsinki Yekun Aktına əsaslanır. Onun sözlərinə görə, prinsiplərə güc tətbiq etməmə, ərazi bütövlüyü, həmçinin xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququ daxildir: "Nizamlanma bütün prinsiplərə əsaslanmalıdır. Həmsədr ölkələr davamlı tənzimləməyə nail olmaq üçün tərəflərlə işləməyə davam edəcəklər".
Diplomat qeyd edib ki, azad və dinc Avropa ideyalarına sadiq qalan alyans kimi NATO uzunmüddətli münaqişələrin, o cümlədən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə maraq göstərir: "Qeyd etmək lazımdır ki, NATO sammitinin bəyannaməsi tərəfləri danışıqların müəyyən edilmiş formatı çərçivəsində nizamlama istiqamətində işləməyə çağırıb. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə gəlincə, tərəflərin razılaşdıqları və tam dəstəklədikləri format ATƏT-in Minsk qrupudur". Dağlıq Qarabağ münaqişəsi üzrə bəyannamə və məruzəni AŞ PA-ya təqdim etmək təşəbbüsünü şərh etmək xahişinə cavab olaraq diplomat vurğulayıb ki, Minsk qrupunun həmsədrləri Avropa Şurası Parlament Assambleyası tərəfindən atılan addımları görüblər: "Biz qeyd etmək istəyirik ki, ATƏT-in Minsk qrupu prosesi tərəflərin və beynəlxalq ictimaiyyətin tanıdığı danışıqlar formatıdır. Ümid edirik ki, bütün tərəflər davamlı tənzimləmənin tapılması üçün bizimlə konstruktiv şəkildə işləyəcəklər".
Buna münasibətini açıqlayan Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) Siyasi Şurasının üzvü, millət vəkili Aydın Mirzəzadə bildirib ki, Azərbaycan torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğal edilməsinə baxmayaraq ölkəmiz öz ərazilərini geri qaytarmaq uğrunda mübarizə aparır. 1975-ci ilin avqustun 1-də Finlandiyanın paytaxtı Helsinki şəhərində Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq üzrə müşavirəni xatırladan YAP rəsmisinin sözlərinə görə, həmin dövrə qədər Qərb və sosialist bloku adlanan ölkələr qrupu arasında soyuq müharibə əhval-ruhiyyəsi var idi: "Bu müşavirədə həmin atmosferin götürülməsi və dövlət səviyyəsində münasibətlərin yaxşılaşdırılması ciddi müzakirə predmeti oldu. Bununla bağlı ilk Helsinki Yekun Aktı qəbul olundu. Həmin Yekun Akta əsasən ikinci dünya müharibəsinin nəticələri bir daha tanındı. Sözügedən Aktda ərazi bütövlüyü məsələsi də önə çəkildi. Çünki müharibələr bir qayda olaraq ərazi iddiası, yeni torpaqlar əldə etmək üçün bu və ya digər ölkənin başladığı mübarizə nəticəsində baş verir. Məhz buna görə də Avropa dövlətləri ərazi bütövlüyünü stabilliyin dünyada sülhün qorunması kimi vacib amil elan etdilər. Sözün düzü burada xalqların öz müqəddəratını təyinetmə prinsipləri də nəzərdə tutulurdu. Amma sonradan həmin məsələyə əlavə izahlarla aydınlıq gətirildi. Bu, ilk növbədə mərkəzi hökumətin razılığı əsasında və ərazi mövqeyi çərçivəsində yüksək muxtariyyətin verilməsi kimi nəzərdə tutulurdu.
Heç də təsadüfi deyil ki, 1975-ci il Helsinki Yekun Aktının qəbulu həmin dövrdə ərazi iddialarını xeyli səngitdi. Beləcə Kosova insidentinə qədər Avropada hər hansı yeni bir dövlət meydana gəlmədi. Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın əzəli torpağıdır. Azərbaycan torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğal edilməsinə baxmayaraq ölkəmiz öz ərazilərini geri qaytarmaq uğrunda mübarizə aparır. Amerikalı həmsədrin fikirlərinə nəzər salsaq, prinsipcə Azərbaycanın mövqeyi ilə bu gün ABŞ nümayəndəsinin mövqeyinin üst-üstə düşdüyünü söyləyə bilərik".
"Yeni Azərbaycan" qəzetinin baş redaktoru, politoloq Hikmət Babaoğlu isə deyib ki, bütün hallarda Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi beynəlxalq hüquqa əsasən Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi çərçivəsində həll olunmalıdır. Politoloqun sözlərinə görə, bəzi hallarda müxtəlif adamlar tərəfindən beynəlxalq hüquq manipulyasiyaya məruz qalır: "Bu mənada hesab edirəm ki, Uorlikin konkret olaraq nəyi nəzərdə tutduğu və düşündüyü bizə məlum deyil. Düşünürəm ki, həmsədr kimi o, sonradan bu fikirlərinə aydınlıq gətirməlidir. Amma bütün hallarda kimin hansı mövqedə durmasından asılı olmayaraq Azərbaycanın mövqeyi qətidir və beynəlxalq hüquq tərəfindən müdafiə olunur. Azərbaycanın işğal olunmuş torpaqlarının azad olunması ilə bağlı BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələri var. Heç bir halda Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü və suverenliyini güzəştə getməyəcək".
Politoloq Qabil Hüseynli isə Uorlikin bu ideyasının reallaşacağına əmin deyil: "Amerikalı həmsədr tez-tez yeni ideyalar irəli sürür. Əlbəttə, danışıqlar prosesi yeni səviyyəyə qaldırılmalıdır. Amma təəssüf ki, həmsədrlər hərəsi məsələni bir tərəfə dartır. ABŞ-la Fransa bir mövqedə olsa da, Rusiya məsələni tamamilə başqa tərəfə yönləndirir. Son günlər Moskva yenə də Minsk qrupunda ziddiyyətlər yaratmağa başlayıb. Yəni, Kreml Dağlıq Qarabağ məsələsində özünün inhisarçı mövqeyindən əl çəkmək istəmir. Çünki, Dağlıq Qarabağ məsələsi onun əlində yağlı bir tikədir. Bu tikədən istifadə etməklə, Moskva həm Azərbaycana, həm də Ermənistana təzyiq göstərməyə çalışır və belədə özü üçün müəyyən dividendlər əldə etməyə cəhd göstərir. Bu mənada da amerikalı həmsədr Uorlik danışıqların yeni səviyyəyə qaldırılmalı olduğu fikrini düzgün olaraq qeyd edib. Nə vaxta qədər bir yerdə eyni şeyləri təkrarlamaq olar? Amma Uorlikin bu təklifinə hər üç həmsədr ölkənin "hə" deyəcəyi şübhəlidir. Zənnimcə, bu baş verməyəcək. Çünki, Rusiyanın davranışlarında Minsk qrupunu dağıtmaq olmasa da, bir növ onu fəaliyyətsiz quruma çevirmək niyyətlərini görürəm. Bu səbəbdən də Uorlikin söylədiklərinin həyata keçəcəyinə bel bağlamıram. Danışıqların yeni səviyyəyə çıxarılması dedikdə, Azərbaycan strateji cəhətdən əhəmiyyətli, maraqlarına və torpaqlarının qaytarılmasına xidmət edən xəttin tərəfdarı olmalıdır".
Politoloq Aydın Ağayevin fikrincə isə Uorlik Ermənistan qoşunları işğal etdikləri torpaqlardan çıxmayınca, separatçı rejimin prosesə cəlb edilməsini nəzərdə tutursa, bu, birmənalı olaraq baş verməyəcək: "Uorlikin İrəvanda söylədikləri həmin fikir separatçı qurumu tərəf kimi danışıqlar prosesinə ruhlandırmaq mənasındadırsa, bu, qətiyyən yolverilməzdir. Azərbaycan torpaqlarını işğal edən Ermənistandır. Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində yerləşən hərbi qüvvə Ermənistana məxsusdur. Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejimdə yaşayan əhali Azərbaycan vətəndaşlarıdır. Danışıqları yeni səviyyəyə çıxarmaq Uorlik və digərlərinin ürəyindən keçirsə, bu ancaq o halda ola bilər ki, Azərbaycan torpaqlarını işğal etmiş erməni silahlı qüvvələri qəbul olunan beynəlxalq sənədlərdə göstərildiyi kimi, işğal olunmuş əraziləri tərk etsin. Birmənalı surətdə erməni silahlıları Azərbaycandan çıxmalıdırlar. Azərbaycanın pozulmuş sərhədləri, süverenliyi bərpa olunmalıdır. Ondan sonra Azərbaycan özünün narazı vətəndaşları ilə danışa bilər. Yalnız bu halda. Yoxsa, cürbəcür eyhamlarla separatçı qurumu ruhlandırmağa yönəlik ifadələr qətiyyən yolverilməzdir. Azərbaycan tərəfi onu heç vaxt qəbul etməyəcək".

Əli