Ötən həftədən başlayaraq Kiyevdə vəziyyət gərginləşib. Belə ki, Rusiya gəmiləri Kerç körfəzindən çıxan Ukrayna Hərbi-Dəniz Qüvvələrinə aid gəmi qrupuna atəş açıb. Bu barədə Ukrayna Silahlı Qüvvələri məlumat yayıb. Məlumata görə, atəş nəticəsində "Berdyansk" kiçik zirehli artilleriya kateri zədələnib. Kater hərəkətdən qalıb, yaralı var. Hətta Rusiyanın Ukraynadakı səfirliyi önündə fəalların aktivliyi müşahidə olunur.
Qeyd edək ki, bundan öncə Rusiya məlumat yayaraq, Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinə məxsus 3 gəminin Rusiya sərhədlərini pozaraq, Kerç boğazı istiqamətində irəlilədiyini bildirmişdi.
Ukrayna mediası xəbər verir ki, Ukrayna silahlı qüvvələrinin Baş qərarganı özünün Facebook səhifəsində yazıb ki, Ukrayna silahlı qüvvələri döyüş vəziyyətinə gətirilib.
Ukrayna Təhlükəsizlik Xidmətinin əməkdaşları da tam döyüş hazırlığına gətirilib. Onlara Rusiyanın xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşlarının Ukrayna ərazində provakasiya meyllərinin qarşısının alınması tapşırığı verilib.
Ukrayna Ali Radasının sədri Andrey Parubiy xəbər verib ki, bu gün yerli vaxtla saat 16.00-da parlamentin növbədənkənar iclası keçiriləcək.
Ukrayna Prezidenti Pyotr Poroşenko Ukrayna Milli Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurasının iclasında çıxışı zamanı deyib ki, hərbi vəziyyətin tətbiqi müharibə elan edilməsi demək deyil.
"Ukrayna heç kimlə müharibə etməyi planlaşdırmır. Hərbi vəziyyət Ukrayna torpaqlarının, müstəqilliyimizin və suverenleyimizin müdafiəsi üçün tətbiq olunur. Bu vəziyyətin tətbiqi Ukraynanın öz ərazilərinin siyasi-diplomatik yolla azad etməkdən imtina etməsi demək deyil. Biz bütün beynəlxalq öhdəliklərə, həmçinin Minsk razılaşmasına əməl edəcəyik", – deyə o bildirib.
Poroşenko hərbi vəziyyətin tətbiqi zamanı vətəndaşların konstitusion haqları və azadlıqlarının məhdudlaşdırılmayacağını və heç bir səfərbərlik olmayacağını deyib.
Qeyd edək ki, ötən gün Rusiya donanmasının Ukrayna gəmilərinə hücumu baş verib. Hücum nəticəsində 6 Ukrayna hərbçisi yaralanıb (Rusiya 3 dənizçinin yaralandığını açıqlayıb), 3 Ukrayna gəmisi ələ keçirilib.
Ukrayna Milli Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurasının katibi Aleksandr Turçinov isə Şuranın gecə keçirilən toplantısında deyib ki, Rusiya hərbi bölmələri Ukraynanın şərq və cənub sərhədlərində aktivləşdirilib.
O bildirib ki, Rusiya Ukraynaya qarşı 5 ildir hibrid müharibəsi aparır, ancaq ilk dəfədir ki, açıq şəkildə hücum edib.
"Biz gördük ki, Rusiya Silahlı Qüvvələrinin bölmələri və FTX bizim donanmamıza hücum etdi. Ona görə də biz təkcə Qara və Azov dənizlərində deyil, quruda da təhlükə barədə danışırıq. Rusiya ordusunun bizim şimal, şərq və cənub sərhədlərimizdə aktivləşdiyini müşahidə edirik", - Turçinov deyib.
Məhz buna görə də o, Ukraynada hərbi vəziyyət elan olunmasının gərəkdiyini bildirib.
Bəs Azov dənizi üzərindən başlayan gərginlik yeni müharibəyə səbəb olacaqmı?
"Atlas" Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu məlum hadisəni şərh edib.
"Xəzər dənizinin statusunun müəyyənləşməsinə 27 il vaxt lazım gəldi. Konvensiya bu il imzalandı. Ancaq hətta bu Konvensiya Xəzərin dibinin bölüşdürülməsini həll etmədi. Azərbaycan İran və Türkmənistanla Xəzərin dibinin bölüşdürülməsinə dair ayrıca saziş imzalamalıdır. Rusiyanın Krımı ilhaqı özü ilə oxşar sualı aktuallaşdırdı: Azov dənizinin statusu necə olmalıdır? Rusiya ilə Ukrayna arasındakı mübahisəyə qədər, yəni 2013-cü ilə qədər Azovla bağlı heç bir problem yox idi. İki ölkə arasında müvafiq sazişə görə dənizdən birgə istifadə ilə bağlı saziş mövcud olub. Bu saziş indi də ləğv olunmayıb. Sadəcə, Rusiya Krımı ilhaq etdikdən və Rusiyanın materik hissəsini Krımla birləşdirən körpü bu il istifadəyə verildikdən sonra vəziyyət köklü sürətdə dəyişib.
Rusiya indi Azov dənizinin böyük hissəsini daxili suları sayır. Bu isə Ukraynaya ciddi təhlükəsizlik və iqtisadi problemlər yaradır. Çünki, Ukraynanın Qara dəniz limanı olan Odessadan gəmilər Ukraynanın Azov dənizindəki strateji liman şəhəri olan Mariupola strateji mallar daşımalıdır.
Həmin gəmilər Krımın ilhaqından sonra Rusiyanın iddia etdiyi dəniz hissəsinə daxil olurlar. Ukrayna beynəlxalq hüquqa zidd hərəkət etmir. Beynəlxalq aləm Krımı və onun sahilini Ukrayna ərazisi sayır. Buna görə də Ukraynanın hərbi və yük daşıyan gəmiləri öz sahillərində sərbəst hərəkət etmək hüququna malikdirlər. Ancaq reallıqda bu münaqişəyə səbəb olur. Çünki Rusiyanın sərhəd gəmiləri özününkü saydığı Krımın ətrafında və Azov dənizinin böyük hissəsində keşik çəkir və üçüncü ölkələrin bu akvatoriyaya icazəsiz girişlərinin qarşısını alır".
Elxan Şahinoğlunun sözlərinə görə, heç bir tərəf zəif görünmək istəmir.
"Aydındır ki, Ukrayna özünü alçaldaraq gəmilərinin Qara dənizdən Azov dənizinə keçidinə görə Rusiyadan icazə almayacaq. Bu halda Ukrayna Krımın ilhaqına razılaşmış olacaq. Rusiya isə Ukrayna gəmilərinin Krım və Azov sahilində sərbəst fəaliyyətlərinə imkan versə, reaksiya bildirməsə zəif görünəcək, Krımın ona aid olmadığı kimi görsənmiş ortaya qoyacaq. Yəni hər bir tərəf zəif görünmək istəmir.
Rusiyanın siyasi və ekspert mərkəzləri hesab edir ki, Ukrayna gəmilərinin "son təxribatının" arxasında iki güc dayanır.
Birinci güc Ukrayna prezidenti Pyotr Poroşenkodur. Ukraynada 4 aydan sonra prezident seçkisidir. Pyotr Poroşenkonun reytinqi o qədər də yüksək deyil, müxtəlif sorğularda 3 və 4-cü sıralardadır. Moskvanın ortaya atdığı versiyaya görə, Poroşenko Azov dənizində vəziyyəti qəsdən mürəkkəbləşdirməklə ölkədə fövqəladə vəziyyət elan edib seçkiləri təxirə salmaq istəyir. Bu, Moskvanın versiyasıdır. Əlbəttə, Poroşenko reytinqindən narahatdır. Ancaq Ukraynadakı siyasi qüvvələr Poroşenkonun seçkini təxirə salmaq fikrini asanlıqla qəbul etməyəcəklər. Özəlliklə bütün sorğularda birinci yerdə gedən Yuliya Timoşenko öz tərəfdarlarını ayağa qaldıracaq. Ona görə də Rusiyanın ortaya atdığı iddia Poroşenkonun nüfuzuna zərbə vurmaq mahiyyəti daşıyır.
İkinci gücü kimi Vaşinqtonun adı çəkilir. Moskvanın bir başqa ehtimalı görə, Azovdakı gərgin vəziyyətin arxasında Vaşinqtondakı siyasi mərkəzlər dayanır. Başqa sözlə Pyotr Poroşenko Vaşinqtondan təlimat aldıqdan sonra 3 hərbi gəmisini Rusiya sərhədçiləri ilə toqquşmaya göndərib. Bu Vaşinqtonun nəyinə lazımdır? Moskvanın versiyasına görə yaxın günlərdə G-20-lərin Argentinada sammiti olacaq və sammit çərçivəsində Rusiya və ABŞ prezidentlərinin görüşü nəzərdə tutulub. Moskva iddia edir ki, ABŞ-da prezident Donald Trampa müxalif olan "dərin dövlət" Azovdakı gərginlik fonunda prezidentlərin görüşünü pozmaq istəyir. Əslində Donald Tramp və onun administrasiyası Azovdakı insidentə hər hansı şəkildə münasibət bildirməlidirlər. Tramp Ukraynanı müdafiə etməsə Konqresdəki müxalifətlə üz-üzə qalacaq, hətta öz prezidentin silahdaşları ona qarşı çıxacaq.
Son insidentdən sonra Azov dənizinin yeni statusunu müyyənləşdirmək çətin olacaq. Digər tərəfdən son insident Donbasda gərginliyin artmasına səbəb olacaq. Hətta gərginlik o həddə çata bilər ki, Rusiya "Donetsk və Luqansk Xalq Respublikalarının müstəqilliklərini" tanıya bilər. Rusiya bunu 2008-ci ildə Gürcüstanda təcrübədən keçirib, Gürcüstanla savaşdan sonra Abxaziya və Cənubi Osetiyanın "müstəqilliklərini" tanıdı".
Azərbaycanın mövqeyinə gəlincə, politoloq bildirib ki, rəsmi Bakı Krımı Ukraynanın ərazisi hesab edir.
"Demək Ukraynanın Krım sahilinə hüququnu da tanıyırıq. Bu məsələ yaxın günlərdə BMT və digər beynəlxalq təşkilatların müzakirəsinə çıxarılacaq, qətnamələr hazırlanacaq. Bu təşkilatlarda isə səssiz və mövqesiz qala bilməyəcəyik. Diplomatlarımız səsvermədə iştirak etməsələr və ya səsvermə zamanı zalı tərk etsələr Dağlıq Qarabağ məsələsində haqlı mövqeyimizi zədələmiş olacaqlar".