Koalisiyanın hücumuna cavab verməsi Rusiya üçün məğlubiyyətlə bitərdi
"Twitter"-də ABŞ və Rusiya arasında birhəftəlik ritorik yüksəlişdən sonra Suriyaya raket hücumları, nəhayət, reallaşdırıldı. ABŞ, Böyük Britaniya və Fransa qüvvələri, iddiaya görə, kimyəvi silah istehsal edilən Şamın yaxınlığında və Hums əyalətindəki üç bölgəyə zərbə endirdi. ABŞ prezidenti Donald Trampın hərbi əməliyyatla əlaqədar pafosuna baxmayaraq, nəticə təvazökar idi. Raketlərin vurduğu hədəflərə dair ziddiyyətli hesabatları kənara qoyaq, hücum heç bir hərbi itkiyə səbəb olmadı və Suriya hərbi infrastrukturuna ciddi zərər vermədi.
"Strateq" "Əl-Cəzirə"yə istinadən yazır ki, T-4 bazasına son İsrail hava hücumu ilə müqayisədə, 14 aprel hadisəsinin nəticəsi olduqca əhəmiyyətsiz görünür. Bu mənada, ABŞ, Böyük Britaniya və Fransa hücumları 2017-ci ilin aprel ayında İdlib əyalətinin Xan Şeyxun şəhərində kimyəvi silah istifadəsinə dair iddianın ardınca ABŞ-ın rejimin Şəyrat hava limanını bombalamasından əsla fərqlənmir.
Fərq yalnız Vaşinqtonun kimyəvi hücuma görə təkcə Suriya rejimini deyil, həm də Moskvanı ittiham etməsi idi. Bu, ABŞ və Rusiya arasında birbaşa qarşıdurma haqqında söhbətləri artıraraq, vəziyyətə daha yüksək bir gərginlik dərəcəsi verdi. Birbaşa qarşıdurmadan qəfil yayınıldı və bütün əməliyyat yalnız "performans" kimi göründü. Bu vəziyyətdən ən çox fayda görən tərəf Suriya rejimi və onun müttəfiqləri idi. Suriya rejiminə sadiq olan qüvvələr və müttəfiqləri heç bir itki vermədilər.
Hücumlardan bir neçə saat sonra Bəşər Əsəd Şamdakı iş yerində zəfərlə yeridiyini göstərən bir videonu sosial mediada yayaraq, siyasətə "döndü". Yerli və xarici mətbuat küçələrdə bayramlaşan suriyalıları göstərdi. Əsəd media möhtəkirlik fırtınasını da çox yaxşı halda adlamışa bənzəyirdi. Ötən il ABŞ-ın Şəyrat hərbi bazasına hücumları sürpriz bir şəkildə baş vermiş və beynəlxalq mediada rejimə qarşı daha ciddi ABŞ hərbi əməliyyatları ehtimalına dair möhtəkirlik doğurmuşdu. Bu il "mükəmməl icra"dan sonra – Tramp onları belə təsvir etdi – Ağ Evin ritorikası arxasında populizmdən başqa bir şeyin olmadığı aydınlaşdı. Əsədə aydındır ki, ABŞ-ın Suriya münaqişəsini həll etmək üçün heç bir strategiyası yoxdur və kimyəvi silahlardan istifadəyə maneə törətmək üçün təsirli bir mexanizm qura bilmir.
Ötən il Rusiya rəhbərliyi Trampın üzləşdiyi daxili problemlər üçün ən az zərər verən həll kimi Şəyrat hava limanına hücumu görürdü. Bu il də Moskva Suriyaya istiqamətli hücumların Dumada kimyəvi silahların istifadəsinə görə intiqam və Suriya münaqişəsinin nəticələrinə təsir göstərmə üçün cəzalandırılma olmadığını başa düşdü. Hücum – sadəcə güc nümayişi idi.
Bundan əlavə, Vaşinqtonun hücumları ləngitməsi faktı Moskvada Rusiyanın rəhbərliyinin özünə güvənəni, üstəlik rəqiblərin zəiflik və qeyri-müəyyənlik təzahürü kimi qəbul edildi. Nəticədə, Moskva Vaşinqtonla koordinasiya xətrinə müəyyən dərəcədə düşmən ritorikanı təmin etdi ki, bu da Rusiya ərazisindəki aktivlərə heç bir ziyan vermədi. Rusiya ilə ABŞ arasındakı məsləhətləşmələr ABŞ-ın hücumlarından əvvəl bir həftə içində meydana gəldi. Moskvanın bu koordinasiyaya etibar etməsi faktiki olaraq, baş verən hücumlar günü Şamda Andrey Turçakın rəhbərlik etdiyi hakim "Yedinaya Rossiya" Partiyasının nümayəndə heyətinin iştirakı ilə əks olundu.
Son nəticədə, Suriyaya qarşı "rəsmi" zərbələr hər iki ölkə üçün Dumadakı kimyəvi silahlarla bağlı vəziyyətin gərginliyini azaltmaq üçün optimal bir həldir. Moskva Suriyada status-kvonu saxladı və Vaşinqton rəsmi olaraq sözünü yerinə yetirdi və "prinsipial" bir mövqeyə gəldi. Amma hücumdan əvvəl təhdidlərin qızğın mübadiləsindən hansı nəticəni çıxarmalıyıq?
Yaxın Şərqdə ABŞ və Rusiya arasında mümkün gərginlik yüksəlişinin müzakirəsi 2015-ci ildən, yəni Suriyaya müdaxiləsindən sonra geniş müzakirə olunub. Rusiya prezidenti Vladimir Putin Federal Məclisə builki müraciətində Rusiyaya hücum halında "ani intiqam" ehtimalını qeyd edib. ABŞ-ın Suriyaya istiqamətli hücumları başlamamışdan əvvəl də "intiqam" təhdidi verildi. Rusiyanın baş qərargah rəisi Valeri Gerasimov Rusiya qoşunlarının həyatı təhlükə altında olacağı təqdirdə, "istifadə ediləcək raketlər və daşıyıcılara qarşı" cavab tədbirlərinin olacağını söyləyib. ABŞ-ın Suriyaya hərbi müdaxilə ssenarisinin ən azı hipotetik olaraq qəbul edildiyini nəzərə alsaq, Moskvanın "cavab tədbirləri" mövzusunda blef etməkdən başqa bir seçimi olmayıb.
Keçən il olduğu kimi, hücumlardan sonra heç bir şey baş verməyib və dəlil – "Rusiyanın hərbi obyektlərinə təhlükə olmadığı üçün heç bir tədbir görülməyib"dir. Moskvadan fərqli təpki gözləməyimiz qəribə olardı. Emosional ifadələrə baxmayaraq, Rusiya rəhbərliyi "qırmızı xətti" keçməyib və münaqişə doğurmamağa çalışır. ABŞ-ın koalisiyası ilə birbaşa qarşıdurma Suriyada Rusiya üçün tam məğlubiyyət deməkdir. Buna görə də, Suriyada təkrarlanan İsrail hava hücumlarına Rusiyanın da cavab vermədiyi təəccüblü deyil. Son altı ay ərzində İsrail Suriya infrastrukturunu və hərbi obyektlərini ardıcıl olaraq hədəf alıb.
Sentyabr ayında İsrailin döyüş təyyarələri Hama əyalətində silah inkişaf mərkəzinə, bir ay sonra Dəməşq yaxınlığında hava hücumundan müdafiə batareyasına və dekabrda paytaxtın yaxınlığındakı silah anbarlarına hücum edib. Yanvar və fevral aylarında İsrail Hava Qüvvələri Suriyadakı müxtəlif Suriya və İran hərbi qüvvələrinə hücum həyata keçirib. Ən yaxın zamanda, 9 apreldə İsrail Hums əyalətindəki T4 hava bazasını bombalayıb, bir neçə İran əsgərini öldürüb.
Eyni zamanda, bu hadisələrin heç birində "S-300", "S-400" və "Pantsir" daxil olmaqla, Rusiya hava müdafiə sistemləri İsrail döyüş təyyarələrinə hücum etməyib. Beləliklə, Rusiya aydın şəkildə yalnız sərt ritorika strategiyasını seçib və heç bir risklə qarşılaşmayıb. Amma sahədə ritorik gərginliklər dəyərləndirməmə qüsurludur. Son aylarda hər iki tərəfin aktyorlarının davranışında gözlənilməzlik var və beynəlxalq səviyyədə qəbul edilən normalara və proseduralara diqqət yetirilmir. Bu gələcəkdə təhlükə yarada bilər, çünki danışıqlar və diplomatik səylər üçün imkanları minimuma endirir.