Kitabxana-informasiya sistemində elektron kataloq

Tərlan

AMEA Mərkəzi Kitabxana - İnformasiya Resursları Mərkəzində (MK-İRM) "Azərbaycan Kitabxana İnformasiya Sistemində elektron kataloq və MARC 21" mövzusunda dəyirmi masa keçirilib. AMEA-nın məlumatına görə, məqsəd Azərbaycanın kitabxana-informasiya sisteminin dünya informasiya məkanına qoşulması və tanınması üçün zəruri faktorlardan biri olan elektron kataloqlaşdırmanın MARC 21 formatında aparılması imkanlarını müzakirə etmək olub. Bu məqsədlə Prezident Kitabxanası, ali məktəb kitabxanaları və aparıcı kitabxanaların, konsorsium və assosiasiyaların rəhbərləri və təcrübəli mütəxəssislərinin iştirakı ilə MARC 21 formatının digər MARC standartlarından üstün cəhətləri, mövcud elektron kataloqun MARC 21-ə konvertasiya imkanları, beynəlxalq assosiasiya və konsorsiumların müdaxilə imkanları, formalaşdırılan biblioqrafik məlumatların dünyanın digər kitabxanaları üçün əlçatanlığı, MARC 21 standartı əsasında milli informasiya resurslarının biblioqrafik təsvirinin tətbiq dairəsi və s. məsələlər müzakirə olunub.
Tədbiri İRM direktoru, tibb üzrə fəlsəfə doktoru Leyla İmanova açaraq iştirakçıları gündəlikdəki məsələlərlə tanış edib və ilk olaraq İRM-in gələcək fəaliyyətində vahid elektron kataloqlaşdırmanın əhəmiyyətindən söz açıb.
Müəssisənin yaradılmasının hüquqi və starteji əsaslarından danışan L.İmanaova dövlət başçısının "Azərbaycan Respublikasında informasiya cəmiyyətinin inkişafına dair 2014-2020-ci illər üçün Milli Strategiya" haqqında Sərəncamını xatırladıb. Qeyd edib ki, müəssisənin strateji məqsədləri sırasında Azərbaycan dilinin milli elektron informasiya məkanında istifadəsi, milli-mədəni irsin qorunub saxlanılması və informasiya təhlükəsizliyi sisteminin inkişaf etdirilməsi, o cümlədən elmi araşdırmalar üçün informasiya bazasının zənginləşdirilməsi Sərəncamda nəzərdə tutulan vəzifələrdən irəli gəlir.
"Milli rəqəmsal yaddaş" layihəsinə toxunan İRM direktoru vurğulayıb ki, Azərbaycan geosiyasi maraqlar kəsiyində dayanan bir ölkədir. Dünya informasiya məkanında haqqımızdakı məlumatların təhrif olunması, bir çox hallarda isə pozulması halları baş verir, milli-mənəvi dəyərlərimizə qarşı informasiya təcavüzü siyasəti həyata keçirilir. Bununla pərakəndə mübarizə aparmaq mümkün deyil. Bu məqsədlə Azərbaycan haqqında sistemləşdirilmiş və mərkəzləşdirilmiş məlumat bazası olan "Milli rəqəmsal yaddaş" yaradılıb, dövlətin rəsmi qrumlarına məxsus sənədlər, şəxsi arxivlər, tarixi, mədəni irsimizi əks etdirən sənədlər və faktlar bu bazaya daxil edilərək Azərbaycan və dünya internet istifadəçilərinin ixtiyarına veriləcək. Rəqəmsal yaddaşın bir nüsxəsi istifadəyə veriləcək, digər ehtiyat nüsxə isə təhlükəsiz serverdə saxlanılacaqdır.
Sonra Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) kitabxana resursları və informasiya axtarış sistemləri kafedrasının müdiri, professor Xəlil İsmayılov Kitabxana sahəsində beynəlxalq assosasiyalar haqqında danışıb, Azərbaycan Kitabxana İşinin İnkişafı Assosiasiyasının (AKİİA) yaradılması tarixindən və xidmətlərindən bəhs edib. O, BDU-nun və ölkədə kitabxana işinin elmi əsaslarla inkişaf etdirilməsi, kitabxana proseslərində yeni texnika və texnologiyaların tətbiqi, kitabxana peşəsinin sosial statusu və nüfuzunun yüksəldilməsi kimi vacib məsələləri qarşısına qoyan assosiasiyanın kitabxana sahəsində təcrübəsini MK-İRM-lə bölüşməyə hazır olduğunu bildirib.
Daha sonra "MARC 21 formatının tətbiqi" layihəsinin əlaqələndiricisi Aygün Səfərova bu formatın tətbiqinə dair aparılmış sorğunun nəticələri haqqında təqdimatla çıxış edib. BDU-nun kitabxana resursları və informasiya axtarış sistemləri kafedrasının baş müəllimi Rəşad Qardaşov elektron kataloq fəaliyyətində tətbiq edilən MARC 21 formatı və onu dəstəkləyən avtomatlaşdırılmış kitabxana-informasiya sistemləri (AKİS) haqqında danışıb. Bildirib ki, MARC formatının tətbiqi kitabxana əməliyyatlarının idarə olunması zamanı kitabxanaçılara mövcud avtomatlaşdırılmış kitabxana sistemlərindən istifadə etmək imkanı verir. Hazırda müxtəlif səviyyəli kitabxanalarda istifadə olunan əksər sistemlər məhz MARC formatı ilə işləyir. Bu format müxtəlif AKİS-lərdən istifadə edən kitabxanalara öz biblioqrafik məlumatlarını bir sistemdən digərinə etibarlı köçürmək imkanı verir. Sonra BDU-nun tələbələri "MARC 21 formatını dəstəkləyən AKİS-lər" mövzusunda çıxış ediblər.
Mövzu ətrafında müzakirə və sual-cavabdan sonra İRM Milli rəqəmsal yaddaş və müasir texnologiyaların tətbiqi şöbəsinin rəhbəri Ruzi Məmmədov "Universal əlaqələndirilmiş elektron kataloq gələcəyin kitabxana-informasiya mərkəzləri üçün təməl şərtdir" mövzusunda təqdimatla çıxış edib. Bildirib ki, elektron kataloqlar dünya kitabxanalarının internet vasitəsilə yayılan əsas informasiya mənbəyidir: "Müasir dövrün tələblərinə cavab verə bilən kitabxana avtomatlaşdırılmalı, kağız resurslardan rəqəmsal resurslara keçməli, qlobal dünya kitabxanaları sisteminə inteqrasiya imkanına malik olmalı, fəaliyyətində unversal elektron kataloq sistemini tətbiq etməlidir. MK-İRM olaraq biz də bu sistemə qoşuluruq və bu sahədə rəqabət aparmağa iddialıyıq".
Sonda L.İmanova müzakirələr zamanı səsləndirilmiş firkirləri ümumiləşdirərək bildirib ki, Azərbaycanın informasiya resurslarının dünya informasiya məkanına inteqrasiyası qəbul edilmiş dövlət proqramlarının qoyduqları vəzifələr çərçivəsində ölkə maraqlarına cavab verən addımdır. Bu addımın atılması üçün MARC 21 formatına keçid zəruridir. Keçid kitabxana-informasiya, yüksək kommunikasiya texnologiyaları, akademik qurumlar və təhsil müəssisələri, maliyyə, qanunvericlik, icra və başqa strukturları təmsil edən mütəxəssislərdən formalaşdırılmış multidissiplinar işçi qrup tərəfindən həyata keçirilməli və vahid mərkəzdən əlaqələndirilməlidir. Keçidin icraçıları universal əlaqələndirilmiş elektron kataloq əsasında çalışan kitabxana- informasiya mərkəzləri olmalıdır.